Olsztyn24 - Gazeta On-Line
Portal Informacyjny Olsztyna i Powiatu Olsztyńskiego

W Kamińsku koło Górowa Iławeckiego uczczono 70. rocznicę założenia obozu jenieckiego Stalag 1A największego w Prusach Wschodnich. Przebywali tam jeńcy z Francji, Włoch, Belgii, Związku Radzieckiego, Wielkiej Brytanii i Polski. Wojewoda warmińsko-mazurski Marian Podziewski podczas uroczystości powiedział m.in.: Czas przemija niepostrzeżenie szybko. Minęło już 70 lat od wybuchu II wojny światowej, która była najkrwawszą i najcięższą. Przemija czas, ale trwa nasza pamięć o tych, których wojna zabrała.

- Pamiętamy o pokoleniu Europejczyków, którym wojna zniszczyła wszystko to, co jest sensem i smakiem życia, odebrała marzenia. Pragnę, aby nigdy żaden Polak, Belg, Anglik, Francuz i Włoch, nie doznał tego, co było doświadczeniem więzionych w Kamińsku dziesiątek tysięcy młodych mężczyzn, którym oprócz broni chciano odebrać ludzką godność - powiedział wojewoda.

- Pierwszymi więźniami obozu byli obrońcy Westerplatte z majorem Sucharskim na czele - podkreślił historyk Tomasz Miroński. Jak powiedziała Bożena Olszewska-Świtaj - wójt gminy Górowo Iławeckie, historia tego miejsca została nieco zapomniana i teraz nadszedł czas żeby ją przypomnieć. - Nawet w regionie mało kto wie, że są tutaj miejsca świadczące o niechlubnej obozowej historii II wojny światowej - dodała.

W uroczystościach rocznicowych w Kamińsku wzięli m.in. udział byli więźniowie obozu z Belgii oraz przedstawiciele ambasad Wielkiej Brytanii, Włoch i Francji. Atache Obrony Ambasady Wielkiej Brytanii Andrew Nowak podziękował w swoim wystąpieniu Polakom za utrzymanie pamięci o tym miejscu. - Oddaję hołd wszystkim naszym przyjaciołom, którzy stali razem z nami w walce z nazizmem. Odnotowano, że w Stalagu 1A podczas II wojny światowej było trzymanych ćwierć miliona jeńców. Dziesiątki tysięcy z nich zmarło. - Brytyjczycy pamiętają ich poświęcenie - powiedział Andrew Nowak. Belg Achille Rigaux był jednym z jeńców obozu w Kamieńsku. Jak mówi, było bardzo ciężko. - Kazali nam budować drogi, a zimą musieliśmy skuwać lód. Musieliśmy pracować nawet wtedy, gdy temperatura spadała do minus 30 stopni. Żałuję, że straciłem najlepsze, piękne lata mojej młodości. Kiedy tu trafiłem miałem 19 lat. Wyszedłem jak miałem 24 - dodał Achille Rigaux.

Kulminacyjnym momentem uroczystości było odsłonięcie pamiątkowego obelisku, który został zaprojektowany przez pracowników Urzędu Gminy. Uchwała w sprawie jego wzniesienia została podjęta przez Radę Gminy Górowo Iławeckie w dniu 29 sierpnia 2008 r. Zgodnie z procedurami, projekt został zaopiniowany przez Komitet Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa.

Gmina Górowo Iławeckie leży na terenie byłych Prus Wschodnich - obszaru o bardzo bogatej, zmiennej, ale też i tragicznej historii. Jej najnowszy rozdział rozpoczął się po II Wojnie Światowej, w j wyniku której Prusy zostały podzielone pomiędzy Polskę i ZSRR (Rosję). Większość rdzennych mieszkańców opuściła swoje rodzinne strony, które zostały zasiedlone przez ludność napływową o zróżnicowanym etnicznie pochodzeniu. Taka sytuacja nie wpływała pozytywnie na poznawanie i kultywowanie historii tych ziem.

Fakt istnienia na terenie gminy Stalagu 1A  Stablack dotychczas znany był nielicznej grupie pasjonatów historii. A przecież był to największy obóz jeniecki w Prusach Wschodnich. Przez jego baraki przewinęło się około 80 tys. jeńców francuskich, 90 tys. jeńców radzieckich, 23 tys. belgijskich 40 tys. polskich, 7 tys. brytyjskich i 12 tys. jeńców włoskich. Wskutek chorób, epidemii i wycieńczenia straciło tam życie kilkanaście tysięcy żołnierzy, głównie radzieckich.

Na szczególną uwagę zasługuje również fakt pobytu w Stablacku żołnierzy - obrońców Westerplatte wraz z dowódcami - majorem Henrykiem Sucharskim i kapitanem Franciszkiem Dąbrowskim.

Pomysł uczczenia tego miejsca jest inicjatywą oddolną, spontaniczną, wynikającą z potrzeby przywrócenia pamięci historycznej, zgłaszaną zarówno przez mieszkańców gminy, jak też i byłych więźniów i ich rodzin. Mając na uwadze potrzebę szerszego uwolnienia tej społecznej energii, Gmina Górowo Iławeckie przejęła na siebie koordynację całości działań i podjęła szereg kroków mających na celu doprowadzenie do uroczystości, którą zaplanowano na dzień 12 września 2009 r.

Przede wszystkim ze środków gminnych dokonano remontu nawierzchni 700-metrowego odcinka ulicy prowadzącej do miejsca uroczystości - skweru przed siedzibą administracji Zakładu Karnego. Wraz z przebudową drogi wyremontowany został także chodnik. Przeprowadzone zostały prace związane z zagospodarowaniem skweru (rekultywacja, wykonanie alejek) którego centralnym punktem jest obelisk z tablicą pamiątkową. Wykonano szereg prac modernizacyjnych (trybuna, chodnik i ogrodzenie) na stadionie w Kamińsku, gdzie odbyła się część uroczystości. W związku z planowanym przedsięwzięciem zostało wymienione pokrycie dachowe oraz odnowiona elewacja budynku administracyjnego Zakładu Karnego, usytuowanego przy skwerze. Także mieszkańcy Kamińska aktywnie włączyli się w przygotowania - zarówno poprzez czynny udział w pracach, jak też i w sposób pośredni: odnowione zostały elewacje kilku budynków mieszkalnych.

Równolegle z pracami „w terenie” Gmina Górowo Iławeckie podjęła szeroką kampanię promocyjno-informacyjną przedsięwzięcia. Informacje o planowanym upamiętnieniu zostały przedstawione w mediach, uruchomiono specjalną stronę internetową (www.stalag1a.stablack.eu), która cieszy się bardzo dużym zainteresowaniem wśród byłych jeńców i ich bliskich oraz pasjonatów historii.

Uzyskano zgodę Dowódcy Wojsk Lądowych, gen. broni Waldemara Skrzypczaka na udział w uroczystości wojska - 20 Brygady Zmechanizowanej w Bartoszycach. W Kamińsku zobaczyliśmy kompanię honorową ze sztandarem brygady, odbył się apel poległych, oddana została salwa honorowa; wystąpiła także orkiestra wojskowa.