Olsztyn24 - Gazeta On-Line
Portal Informacyjny Olsztyna i Powiatu Olsztyńskiego

Jutro (1.09) przypada 70. rocznica wybuchu II wojny światowej. Z tej okazji w całym województwie odbędą się uroczystości upamiętniające ten, jeden z najczarniejszych dni w historii Polski, Europy i Świata. Najważniejsze z nich - z udziałem władz wojewódzkich - odbędą się w Olsztynie, w Katedrze św. Jakuba, na Placu Konsulatu Polskiego i w Zamku Kapituły Warmińskiej. Niżej prezentujemy uroczystości rocznicowe, w których organizację zaangażowała się administracja rządowa.

Program obchodów w Olsztynie:

» 12:00 - Msza święta w intencji Ojczyzny o Pokój - Bazylika Współkatedralna Świętego Jakuba Apostoła
» 13:00-13:20 - przemarsz ulicami: Staszica, Staromiejską w kierunku do Wysokiej Bramy, 11 Listopada, 1 Maja, Mrongowiusza, Warmińską do Placu Konsulatu Polskiego pod Kolumnę Orła Białego
» 13:20-14:30 - Apel Pamięci Oręża Polskiego zgodny z ceremoniałem wojskowym, z udziałem kompanii honorowych: wojska, policji, straży pożarnej, straży granicznej, orkiestry wojskowej Garnizonu Giżycko oraz harcerzy i organizacji kombatanckich - Plac Konsulatu Polskiego
» 14.45 - złożenie kwiatów pod tablicą pamiątkową przedwojennego Konsulatu Polskiego, poświęconą ostatniemu konsulowi Bohdanowi Jałowieckiemu zamordowanemu przez hitlerowców - Plac Konsulatu Polskiego
» 15.00 - uroczyste spotkanie z kombatantami - Zamek, Sale Kopernikowskie

Imprezy towarzyszące: » „Alert flagowy 2009” - inicjatywa obywatelska mieszkańców Olsztyna i Honorowego Prezesa Towarzystwa Miłośników Olsztyna Andrzeja Sassyna.

Korona wieży Olsztyńskiego Obserwatorium przy ul. Żołnierskiej 13 została przystrojona w 30 szturmówek i flagę narodową. Obserwatorium zostanie otwarte 1.09.09 r. o godz. 5.00 dla kombatantów, harcerzy , mieszkańców miasta i turystów. Będzie to widowiskowe, historyczne wydarzenie dla miasta i samej uroczystości.

» o godz. 12.00 w dniu 1.09.09 r. zgodnie z Zarządzeniem Wojewody Warmińsko-Mazurskiego zostaną włączone syreny alarmowe.

» uroczystości lokalne i złożenie kwiatów w miejscach byłych obozów jenieckich i przejściowych, do których trafili polscy żołnierze oraz na cmentarzach, na których zostali pochowani, jak też pod obeliskami upamiętniającymi ofiary II wojny światowej.

Olsztynek

Uroczystości związane z 70. rocznicą wybuchu II wojny światowej organizowane są w dniu 1 września 2009 r. o godz. 11:00 na Cmentarzu Ofiar Faszyzmu w Sudwie. W programie obchodów: uroczyste nabożeństwo w intencji ofiar II Wojny Światowej, przemówienia okolicznościowe oraz złożenie kwiatów pod Pomnikiem Ofiar Faszyzmu.

W uroczystościach wezmą udział kombatanci, Sybiracy, władze miasta Olsztynka, przedstawicieli olsztyneckich firm, organizacji pozarządowych oraz dzieci i młodzież.

Olsztynek Stalag 1 B Hohenstein - szacuje się, że w okresie wojny przebywało w nim 650 tysięcy jeńców. Był to jeden z największych obozów jenieckich w Europie Wschodniej. Na początku 1939 roku Niemcy przystąpili do budowy obozu jenieckiego pod Olsztynkiem, który miał być przeznaczony dla jeńców wojennych. Pierwsi polscy jeńcy przybyli tu na początku września 1939 r.

Masowy napływ jeńców francuskich do Stalagu I B Hohenstein rozpoczął się w maju 1940 roku. Obok Polaków, a później Rosjan, Francuzi stanowili najliczniejszą grupę jeniecką w Olsztynku. Nastąpiła wówczas dalsza rozbudowa obozu. Baraków było około stu. W takim stanie stalag został w zasadzie do końca wojny. W 1941 roku na terenie obozu umieszczono jeńców radzieckich, francuskich zaś przeniesiono do baraków poza obozem. Wśród tych ostatnich była także grupa czarnoskórych i arabskich jeńców rekrutujących się z kolonii francuskich.

W czerwcu 1940 roku, tysiące jeńców francuskich przybyło do Stalagu. Mieszkali w barakach po 500 - 700 osób, spali na słomie, bez pościeli i koców. Wyżywienie składało się z jednego litra zupy na dzień i kilku nie obranych kartofli, jeden bochenek chleba przypadał na pięć do ośmiu osób, do tego wydawano 20 gramów margaryny lub marmolady na osobę. Wydawaniu posiłków towarzyszyło zwykle bicie jeńców. Cały obóz ogrodzony był drutem kolczastym - zbliżenie się do ogrodzenia karane było śmiercią. Niemal codziennie Niemcy dopuszczali się okrutnych morderstw w stosunku do przebywających tam jeńców wojennych.

Pod koniec 1941 roku do obozu zaczęli tysiącami napływać Rosjanie. Śmiertelność wśród nich była ogromna. Zmarłych w obozie grzebano na cmentarzu w Sudwie. Oblicza się, iż pochowano tam zwłoki 55 tysięcy jeńców w ponad 500 mogiłach. Pamięć zmarłych uczczono postawieniem pomnika według projektu Ryszarda Wachowskiego.

Iława - 1.09.2009 r.

- 14:00 - rozpoczęcie uroczystości i wprowadzenie Pocztów - Sztandarowych Cmentarz Komunalny przy ul. Wyszyńskiego; Apel Pamięci Oręża Polskiego; złożenie wieńców i kwiatów pod pomnikiem Nieznanego Żołnierza
- 14:30 - przemarsz ulicami miasta do Internatu Zespołu im. Bohaterów Września 1939 Roku w Iławie
14:45 - spotkanie z kombatantami
14:50 - Rys historyczny - wystąpienie Witolda Goprowskiego

Na Cmentarzu Komunalnym w Iławie znajduje się kwatera, w której spoczywają zwłoki 120 żołnierzy. Zginęli w pierwszych dniach września 1939 r. podczas walk na polsko-niemieckiej granicy.

W czasie wojny hitlerowcy zorganizowali w Iławie obóz karny. Mieścił się naprzeciwko dworca kolejowego obok parowozowni i stanowił filie więzienia w Sztumie. W obozie przebywali głównie Polacy, oprócz nich Żydzi i Rosjanie. Warunki życia w obozie były katastrofalne, więźniowie ginęli masowo z głodu i zimna, przeprowadzano często egzekucje. Codzienne z obozu wywożono 10 trumien. Szeregi więźniów uzupełniano transportami (od 80 do 100 osób w każdym) przychodzącymi raz w tygodniu ze Sztumu. Więźniów zatrudniano głównie przy budowie parowozowni.

W 1939 roku Iława weszła w Okręg Rzeszy Gdańsk - Prusy Zachodnie (Reichsgau Danzig-Westpreussen). Odzyskała znaczenie jako poważny węzeł komunikacyjny linii kolejowej Wystruć-Berlin-Gdańsk-Warszawa. W związku z tym planowano budowę specjalnej stacji przeładunkowej dla obsługi przewidywanego przeładunku towarów, które miały być ekspediowane zarówno do Generalnej Guberni, jak i dalej na Wschód.

Na tym samym terenie, również w pobliżu parowozowni, znajdował się obóz zbiorowego zakwaterowania robotników przymusowych. Przebywało w nim ok. 1200 osób. Na podmokłym terenie, niemal grzęzawisku budowali dworzec transportowy. Zbudowali również iławską wieżę ciśnień i pracowali w iławskich tartakach.

Działdowo

W Działdowie organizowane będą uroczystości z okazji 70. rocznicy wybuchu II Wojny Światowej według następującego harmonogramu:

* 1.09.2009 r.

- godz. 16:30 - zbiórka pocztów sztandarowych przed Miejskim Domem Kultury (ul. Jagiełły 1 i przemarsz na plac koszarowy ulicami: Jagiełły i Grunwaldzką.
- godz. 17:00 - apel poległych, referat okolicznościowy, msza święta w intencji poległych w okresie II Wojny Światowej. Po mszy świętej ok godz. 18:00 przemarsz ulicami miasta (Grunwaldzka, Jagiełły, Hallera, Konopnickiej, Nidzicka, Cmentarz Parafialny) i składanie kwiatów w miejscach pamięci narodowej. Na Cmentarzu Parafialnym zakończenie uroczystości.
- godz. 19:00 - maraton filmowy w kinie Apollo o tematyce wojennej (Westerplatte godz. 19:00, Hubal godz. 21:00, Katyń godz. 23:00)

* 2.09.2009 r.

- godz.20:00 - Plac Koszarowy - inscenizacja wydarzeń wojennych, wojenna historia obozu - widowisko „Światło i dźwięk”.

Obóz koncentracyjny w Działdowie (niem. Soldau) - niemiecki obóz koncentracyjny istniejący w różnych formach podczas okupacji hitlerowskiej w Działdowie w latach 1939-1945. Przez obóz w Działdowie przeszło ok. 30 000 osób, a około 15 000 zginęło.

W ramach Akcji AB od wkroczenia oddziałów Wehrmachtu na tereny działdowszczyzny, czyli od 2 września 1939 rozpoczęła się likwidacja inteligencji polskiej i osób cieszących się zaufaniem społecznym. Masowe aresztowania trwały do 31 grudnia 1939 r. Aresztowanych początkowo przetrzymywano w bardzo ciasnym więzieniu, a następnie w siedzibie gestapo mieszczącego się wówczas w willi rejenta Jana Wyrwicza (przy ul. Władysława Jagiełły) nazywanej przez polską ludność domem „Pod Czarną Chorągwią”. Aresztowanych poddawano torturom i mordowano. Egzekucje odbywały się na podwórku lub w piwnicach budynku. Zwłoki ofiar wywożono do lasu w pobliżu wsi Komorniki i tu grzebano w zbiorowych mogiłach. Przyjmuje się, że od 2 września do 31 grudnia 1939 r. przez „Czarną Chorągiew” przeszło tysiące Polaków. Ze względu na ciasnotę Niemcy starali się o utworzenie obozu zagłady.

We wrześniu 1939 r. w Działdowie, w byłych koszarach 32 Pułku Piechoty (przy ul. Grunwaldzkiej) został stworzony obóz przejściowy dla jeńców wojennych kampanii wrześniowej. Pierwszymi jeńcami byli żołnierze z twierdzy Modlin. Tu następowała ich segregacja i z czasem przemieszczenie do stałych oflagów i stalagów.

Trudne warunki były przyczyną śmierci wielu jeńców polskich. Obóz był również miejscem kaźni i likwidacji polskich patriotów. Więźniowie stłoczeni w piwnicach czekali swej kolejki na rozstrzelanie. Egzekucje odbywały się na terenie obozu, w piwnicach i w izbie przesłuchań oraz w lesie koło Komornik, pod Białutami Burszem, na cmentarzu żydowskim w Działdowie oraz w lasku Żwirskiego koło miasta.

W latach 1940 do 1943 w lesie pod Komornikami Niemcy wymordowali kilkanaście tysięcy Polaków i Żydów w tym wielu z obozu w Działdowie, którzy spoczywają na specjalnie założonym cmentarzu obok innych ofiar hitlerowskiego terroru, gdzie wzniesiono pomnik, ku ich czci.

W celu ostatecznej likwidacji więźniów od 1 lutego 1940 r. rozpoczęto masowe rozstrzeliwania. Zaczęły przybywać transporty więźniów z sąsiednich powiatów inteligencja, działacze społeczni, urzędnicy, ziemianie i księża i siostry zakonne. W obozie panowały prymitywne warunki, brakowało pożywienia. Skazanych na śmierć wywożono zakrytymi ciężarówkami w okolice lasu komornickiego, gdzie rozstrzeliwano nad uprzednio wykopanymi dołami. Akcja tej masowej zagłady więźniów zakończyła się w kwietniu 1940 r. Hitlerowcy w ciągu tylko kilku miesięcy zamordowali tu około 1500 osób.

W maju 1940 r. obóz w Działdowie przekształcono w „Wychowawczy Obóz Pracy”, a potem w „Obóz Karny” dla więźniów karnych i politycznych, w większości skazanych na śmierć. Zakatowano tu m.in.: konsula Bogdana Jałowieckiego i jego zastępcę Jana Piotrowskiego - pracowników Konsulatu Polskiego w Olsztynie.

Z uwagi na brak opieki medycznej i skandaliczne warunki sanitarne w sierpniu 1941 r. w obozie wybuchła epidemia tyfusu plamistego. Hitlerowcy uznali, że najlepszym sposobem na zlikwidowanie epidemii będzie zabicie wszystkich chorych. Rozstrzelano wówczas około 300 osób, co najmniej drugie tyle zmarło z choroby. Ci najsłabsi byli mordowani w obozie, pozostali byli wywożeni do lasu koło Białut i tam razem zostali pochowani.

Przed likwidacją 17 stycznia 1945 r. wyruszył z działdowskiego obozu „Marsz Śmierci” - zdrowi więźniowie ustawieni w czwórki, przy szalejącej zadymie śnieżnej byli pędzeni przez hitlerowców na północ, w głąb Niemiec. Długi na około 2 km szereg więźniów przeszedł przez Frygnowo, Ostródę, Stare Jabłonki i doszedł do Małych Zawad. Tam grupa 120 więźniów została rozstrzelana. Wyzwolenia doczekali tylko nieliczni. Obóz przestał istnieć 18 stycznia 1945 r., po wkroczeniu Armii Czerwonej.

W obozie działdowskim utworzono Obóz Nakazowo Rozdzielczy NKWD Ludowego Komisariatu Spraw Wewnętrznych. Do obozu zwożono Polaków z Pomorza, Warmii i Mazur oraz Mazowsza. Zwożono tu także wyłapywanych Niemców. Obóz zaczął służyć służbom sowieckim jako przejściowy przy wysiedleniach Polaków z terenu Pomorza do łagrów Związku Sowieckiego. W październiku 1945 r. obóz został definitywnie zlikwidowany.

Ofiary pomordowane w Działdowie i okolicach upamiętnia:

• Pomnik Upamiętniający Ofiary Zbrodni dłuta olsztyńskiego rzeźbiarza Ryszarda Wachowskiego odsłonięty 9 maja 1965 r. w pobliżu wsi Komorniki, w miejscu największych w tym rejonie masowych egzekucji Polaków i Żydów, w tym wielu z nich przywiezionych z działdowskiego obozu.
• Pomnik Upamiętniający Obóz Zagłady (tego samego artysty) wystawiono na terenie byłych koszar 32 Pułku Piechoty przy ul. Grunwaldzkiej.
• Pomnik Ofiar Hitlerowskich w lesie koło Białut, gdzie w latach 1940-1943 hitlerowcy rozstrzelali wiele tysięcy Polaków, w tym księży - więźniów działdowskiego obozu
• Tablica z 56 nazwiskami parafian, którzy ponieśli śmierć w obozie i innych miejscach kaźni. Mieści się ona w przedsionku kościoła św. Wojciecha w Działdowie.
* Tablica na miejscu kaźni w Siedzibie Gestapo (przy ul. Wł. Jagiełły), gdzie zamordowano tysiące Polaków.
• Na cmentarzu parafialnym w Działdowie znajduje się 11 mogił zbiorowych, w których spoczywa ponad 15 000 osób zamordowanych w latach 1939-1942 przez hitlerowców. Zwłoki ekshumowano z różnych miejsc straceń i pochówku, w okolicach Działdowa. Na miejscu zbrodni upamiętniający pomnik.
• Tablica upamiętniająca pomordowanych w Obozie Przejściowym w Iłowie - na budynku
• Kamień ku czci pomordowanych dzieci i osób dorosłych na terenie byłego Obozu przejściowego w Iłowie
• Mogiły na cmentarzu parafialnym w Iłowie.

Prostki - 1.09.2009 r.

Obchody rocznicy wybuchu II Wojny Światowej w Prostkach:

- godz. 16:30 - przemarsz kolumny oraz pocztów sztandarowych spod Urzędu Gminy do kościoła pw. Św. Antoniego Padwy w Prostkach
- godz. 17:00 - msza św. w intencji poległych i pomordowanych za wolność i niepodległość Ojczyzny
- godz. 18:00 - poświęcenie pomnika postawionego przez harcerzy z 2 Parafialnej Drużyny Harcerskiej „ARS VIVENDI”
- godz. 18:30 - złożenie kwiatów i wieńców w miejscach pamięci ( Bogusze, Kosówka)
- godz. 19:30 - harcerska grochówka dla uczestników uroczystości

Na polach wsi Bogusze, gm. Grajewo, sąsiadującej z Prostkami został utworzony obóz przejściowy, często wymieniany jako obóz jeniecki w Prostkach-Boguszach. Został założony w 1941 r. w celu przetrzymywania jeńców radzieckich. Późną jesienią 1942 r. zgromadzono tutaj 8 660 Żydów z likwidowanych gett, m.in. z Augustowa, Goniądza, Grajewa, Milewa, Szczuczyna, Radziłowa, Rajgrodu, więziono także osoby wyznania mojżeszowego z innych części Europy. Zginęło tutaj co najmniej 60 Żydów z likwidowanych gett. W listopadzie 1942 r. Żydzi zostali deportowani przede wszystkim do obozu w Treblince, gdzie ich zamordowano.

W latach 1941-1944 r. na obszarze Prostek i Bogusz zorganizowano szereg obozów jenieckich, w których więziono od 40 do 50 tysięcy jeńców radzieckich, włoskich i francuskich oraz ludności cywilnej: Polaków, Żydów, Litwinów. Obóz w Prostkach-Boguszach działał do 1945 r.

W obozach panowały nieludzkie warunki. Rozprzestrzeniały się choroby zakaźne, panował głód i dochodziło do aktów kanibalizmu. W wyniku głodu, zimna, chorób i rozstrzelań zginęło około 30 tysięcy żołnierzy rosyjskich, 460 żołnierzy włoskich oraz setki ludności cywilnej. Więźniowie początkowo byli przetrzymywani pod gołym niebem bez względu na panujące warunki atmosferyczne i porę roku. Dopiero później zezwolono na wykopywanie ziemianek, prawdopodobnie powstawały również drewniane baraki.

Z zebranych informacji wynika, że na terenie Prostek i Bogusz istniały cztery stalagi: Stalag I E (działający od sierpnia 1941 roku do listopada 1942 roku), Stalag I F/Z (działający do czerwca 1944 r.), stalag I B/PR i stalag 373 oraz oflag 56, w którym przetrzymywano oficerów. Źródła podają, że zorganizowane przez nazistów obozy jenieckie zajmowały od 20 do 50 ha powierzchni ogrodzonej drutem kolczastym i otoczonej wieżami strażniczymi. Po wojnie część zwłok zamordowanych ekshumowano i pochowano na specjalnym cmentarzu w Boguszach przy ul. Bojowników - spoczywa na nim 11070 ofiar - jeńców i ludności cywilnej. Na cmentarzu wzniesiono obelisk ku czci zamordowanych. W pobliżu cmentarza, przy drodze Prostki-Grajewo, na terenie byłego obozu - miejsca kaźni tysięcy ofiar - wzniesiono pomnik.

Kętrzyn - 01.09.2009 r.

Obchody 70. rocznicy wybuchu II Wojny Światowej w Kętrzynie:

- godz. 18:00 - msza święta w Bazylice św. Jerzego w Kętrzynie
- godz. 19:00 - złożenie kwiatów pod obeliskiem poświęconym „Pamięci Pomordowanych i Zamęczonych w Obozach Jenieckich i Przejściowych na Terenie Miasta i Powiatu Kętrzyn w latach 1939-45” (wystawienie Kompanii Honorowej Centrum Szkolenia Straży Granicznej, pocztów sztandarowych organizacji kombatanckich i placówek oświatowych, odczytanie apelu poległych, oddanie salwy honorowej).

Od września 1939 r do stycznia 1940 roku, przy obecnej ul. Sikorskiego mieścił się obóz przejściowy dla jeńców polskich. Przebywało w nim ponad 2 tys. żołnierzy, którzy dostali się do niewoli podczas kampanii przejściowej. Stłoczeni w barakach spali na gołej ziemi, dręczył ich głód, dziesiątkowała krwawa dyzenteria. Maltretowano tych, którzy nie chcieli zrzec się jenieckiego statusu.

Obóz likwidowano stopniowo, przenosząc jeńców do stalagu I-B Olsztynek oraz kierując na przymusowe roboty do Prus Wschodnich.

W Koczarkach zorganizowano podobóz stalagu I-A Stabławki, w którym przebywali jeńcy radzieccy, francuscy a potem włoscy. W lipcu 1944 r. założono obóz zbiorowego zakwaterowania dla polskich robotników przymusowych. Robotnicy umierali z wycieńczenia. W sierpniu wybuchła krwawa dyzenteria, w wyniku której obóz zlikwidowano, a zdrowych skierowano do Zielonki Pasłęckiej. Na cmentarzu w Koczarkach znajduje się 13 grobów, w których pochowano zmarłych w obozie.

Morąg

Obchody rocznicy wybuchu II Wojny Światowej w Morągu:

- 1 - 30.09 - wystawa pt. „Polski Wrzesień 1939” (15 antyram wystawowych o wymiarach 70x100) - Wypożyczalnia dla Dorosłych MBP w Morągu
- 3.09 - uroczyste otwarcie wystawy: „Polski Wrzesień 1939”
- 3.09 - 2 wykłady Renaty Gieszczyńskiej (pracownika IPN) na temat II Wojny Światowej.

Przy ulicy Osińskiego znajdował się podobóz stalagu I-A Stabławki, w którym przebywali jeńcy polscy. Zatrudniano ich przy różnych pracach w mieście. W odległości 1,5 km od miasta, w kierunku na Małdyty, znajdował się barak, w którym mieszkali jeńcy francuscy.

Na cmentarzu przy ul. Dąbrowskiego spoczywa w pojedynczych i zbiorowych mogiłach 998 oficerów i żołnierzy.

Nidzica - 2.09.2009 r.

Złożenie kwiatów pod pomnikiem w Nidzicy w ramach obchodów rocznicy wybuchu II Wojny Światowej

- 17.00 - rekonstrukcja nalotu samolotów polskich na Neidenburg (plac przy dworcu kolejowym) Inscenizacja wydarzeń historycznych z efektami światła i dźwięku z okazji obchodów 70. rocznicy wybuchu II wojny światowej.

- Kamińsk - 16.09.2009 r.

Obchody 70. rocznicy wybuchu II wojny światowej oraz uroczystości rozpoczynające się o godzinie 11.00 poświęcone pamięci ofiar i jeńców Stalagu I A-Stablack

Udział zapowiedzieli:
» Ambasador Belgii Pan Jan Luykx
» Minister Obrony Narodowej Belgii Pan Pieter DE CREM
» płk. Ronald Tilly - attache obrony Ambasady Francji

OBÓZ JENIECKI Stalag I A w miejscowości Stablack

Obóz jeniecki Stalag I A w miejscowości Stablack (Stabławki) pow. Pruska Iławka w Prusach Wschodnich. Stablack to dzisiejsze Dołgorukowo koło Bagrationowska, Obwód Kaliningradzki w Rosji (w pobliżu przejścia granicznego Bezledy).

Na potrzeby Stalagu I A, w dzisiejszej miejscowości Kamińsk koło Górowa Iławeckiego, wybudowano koszary i pomieszczenia obozowe. W czasie drugiej wojny światowej w Stalagu I A (Stablacku)~Kamińsku był największy obóz jeniecki w Prusach Wschodnich. Ocenia się, że tylko w części obozu(Kamińsku)przebywało około 100 tys. jeńców z całej Europy.

Obóz w Stablacku funkcjonował od IX 1939 r. do stycznia 1945 roku. W Stalagu I A przebywali m.in. żołnierze z Westerplatte. Mjr H. Sucharski 10.IX trafił pod eskortą do Stablacku. 12 IX - do obozu przybyła reszta załogi Westerplatte: kpt. Mieczysław Słaby~lekarz, strzelec Józef Romatowski z Mołodeczna, Edward Rokicki i inni. Był tam też ppor. Wojciech Winiarski z Lidy i Michał Gawlicki. W stalagu oficerowie nie byli zatrudniani, z wyjątkiem lekarza kpt. Mieczysława Słabego, który okres niewoli przeżył pośród żołnierzy, pracując w szpitalu obozowym w Stalagu I A w Prusach Wschodnich. Podoficerowie i szeregowcy zmuszani byli do pracy fizycznej, głównie w rolnictwie, w fabrykach amunicji, sztolniach, przy kopaniu rowów strzelniczych.

Do obozu w końcu września trafiło 39458 szeregowych, 36 oficerów i 1187 jeńców cywilnych. Komendantem obozu był ppłk Karl Schulz. Jeńcy ze stalagu pracowali w kompaniach i oddziałach roboczych w powiatach i gminach. We wrześniu 1939 r. nie było żadnych pomieszczeń mieszkalnych, a teren był otoczony posterunkami i ogrodzony drutem kolczastym. Na polu postawiono namioty wojskowe a potem pierwsze baraki. Do połowy 1940 roku jeńcy polscy budowali obóz główny. W obozie przebywali również jeńcy belgijscy, francuscy, radzieccy, serbscy, włoscy i brytyjscy.

Przez Stalag I A w Stabławkach przewinęło się 255000 jeńców różnych narodowości w tym 40000 Polaków. Zginęło kilkadziesiąt tysięcy jeńców. W stalagu już od września tworzono drużyny robocze i zatrudniano w rolnictwie, bowiem rolnictwo w Prusach Wschodnich było podstawą produkcji. Organizacja drużyn roboczych miała charakter wojskowy. Na czele ich stał podoficer niemiecki (wachman). Na 10-20 jeńców przypadał jeden wachman. Jesienią 1941 roku obóz w Stabławkach miał 3500 drużyn roboczych. Dzień pracy na wsi zaczynał się już o 4.30. Karmiono zwierzęta, dojono krowy. Po skromnym śniadaniu jeńcy udawali się do pracy w polu. Przerwa obiadowa trwała z reguły godzinę. Praca trwała od świtu do zmroku i przekraczała 10 godzin. Praca w niedziele była regułą.

W obozie powstały 2 kompleksy koszarowe dla kilku tysięcy żołnierzy, doprowadzono linię kolejową a nieopodal na zachód ulokowano wielką składnicę amunicji. Północny Lager Nord z głównymi koszarami, które istnieją po dziś dzień w Obwodzie Kaliningradzkim pod nazwą Dołgorukowo i drugi Lager Süd - obóz jeniecki - obecnie Kamińsk, zachowany w komplecie po stronie polskiej jako jeden z największych zakładów karnych w kraju.