Jedną z najczęściej zawieranych umów zobowiązaniowych jest umowa sprzedaży konsumenckiej. Jest to umowa wzajemna stanowiąca szczególny rodzaj umowy dwustronnie zobowiązującej, którą cechuje odpłatność, istnienie obowiązku spełnienia świadczenia przez każdą ze stron oraz występowanie więzi polegającej na zależności tych świadczeń.
Operujemy dwoma różnymi pojęciami: umowy sprzedaży oraz sprzedaży konsumenckiej. Definicja pojęcia sprzedaży zawarta jest w art. 535 Kodeksu cywilnego. Zgodnie z jego brzmieniem przez umowę sprzedaży sprzedawca zobowiązuje się przenieść na kupującego własność rzeczy i wydać mu rzecz, a kupujący zobowiązuje się rzecz odebrać i zapłacić sprzedawcy cenę. Sprzedaż konsumencka jest zaś szczególnym rodzajem sprzedaży, która to polega na sprzedaży przez osobę prowadzącą przedsiębiorstwo w zakresie działalności tego przedsiębiorstwa rzeczy ruchomych osobie fizycznej, która nabywa te rzeczy w celu niezwiązanym z działalnością zawodową lub gospodarczą.
Umowa sprzedaży uregulowana jest przepisami art.535-602 Kodeksu cywilnego (Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93 ze zm.). Odnośnie sprzedaży konsumenckiej przyjęto przepisy szczególne zawarte w ustawie z dnia 27 lipca 2002 r. o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej oraz o zmianie Kodeksu cywilnego (Dz.U. 2002 nr 141 poz. 1176 ze zm.). Ustawa ta wzoruje się na Dyrektywie 99/44/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 25 maja 1999 r. w sprawie niektórych aspektów sprzedaży towarów konsumpcyjnych i związanych z tym gwarancji i ma na celu zwiększenie ochrony konsumenta. Wyłącza stosowanie przepisów kodeksu cywilnego o rękojmi za wady oraz gwarancji jakości do sprzedaży konsumenckiej i wprowadza na ich miejsce szczególne uregulowania odpowiedzialności za niezgodność towaru z umową sprzedaży konsumenckiej oraz gwarancję nazywaną gwarancją komercjalną.
Niezgodność towaru z umową
Niezgodność towaru z umową została uregulowana w przepisach art.4-12 ustawy o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej. Jest to szerokie pojęcie, które dotyczy zarówno wad fizycznych i prawnych rzeczy jak i nieprawidłowości związanych z jakością rzeczy tzn. gdy rzecz jest wolna od wad fizycznych, ale nie posiada cech, o których zapewniał nas sprzedający.
Uprawnienia, jakie przysługują kupującemu z tytułu niezgodności towaru z umową nie mogą zostać wyłączone ani ograniczone. Istnieje zakaz zawierania w tym celu umów przed zgłoszeniem niezgodności towaru z umową, a także składania przez kupującego oświadczeń o tym, że wie o wszelkich niezgodnościach towaru z umową. W tym przypadku bezskuteczna jest również próba obejścia prawa przez wybór prawa obcego państwa. Wyjątkowo strony mogą ograniczyć umownie termin, w ciągu, którego sprzedawca odpowiada za niezgodność towaru z umową, lecz dotyczy to tylko rzeczy używanych i termin ten nie może być krótszy niż rok.
Przesłanką powstania odpowiedzialności sprzedającego wobec kupującego z tytułu niezgodności towaru z umową jest występowanie niezgodność towaru z umową w chwili jego wydania kupującemu. Ciężar udowodnienia tych okoliczności spoczywa na kupującym. Ustawa zawiera ułatwienie, zgodnie z którym domniemywa się, że niezgodność towaru z umową stwierdzona przed upływem sześciu miesięcy od wydania towaru istniała w chwili jego wydania.
Kiedy występuje niezgodność towaru z umową? Ustawodawca wyróżnia trzy sytuacje:
1. Pierwsza sytuacja polega na tym, że strony umowy indywidualnie ustaliły właściwości towaru. Niezgodny z umową jest towar, który nie odpowiada podanemu przez sprzedawcę opisowi lub nie posiada cech okazanej przez niego próbki albo wzoru oraz gdy nie nadaje się do celu określonego przez kupującego w chwili zawarcia umowy, chyba że cel ten spotkał się z zastrzeżeniami sprzedającego.
2. Kolejna sytuacja, to zawarcie umowy sprzedaży konsumenckiej bez indywidualnego ustalania właściwości towaru. Przy ocenie niezgodności towaru z umową istotne znaczenie ma tu cel, do jakiego towar jest używany, jego właściwości oraz oczekiwania wobec towaru. Ustawodawca porównuje je do wzorca, którym jest tzw. towar danego rodzaju. Zatem sprzedany towar jest niezgodny z umową, gdy nie nadaje się do celu, do jakiego towary tego rodzaju są używane, nie posiada właściwości odpowiadających cechom towaru tego rodzaju oraz nie spełnia oczekiwań dotyczące towaru tego rodzaju. Oczekiwania wobec towaru kształtowane są w oparciu o publiczne zapewnienia co do właściwości towaru, głównie jego oznakowanie i reklamę, pochodzące od sprzedawcy, producenta, jego przedstawiciela, a nawet osoby podającej się za producenta. Zapewnienia te nie są jednak wiążące dla sprzedającego, jeżeli ten wykaże, że ich nie znał i oceniając rozsądnie nie mógł znać. Z taką sytuacja będziemy mieli też do czynienia, jeżeli sprzedawca wykaże, że zapewnienie nie mogło mieć wpływu na wybór towaru przez kupującego lub, gdy zostało ono sprostowane przed zawarciem umowy sprzedaży.
3. Jeżeli sprzedaż nastąpiła wraz z usługą montażu i uruchomienia towaru to wszelkie nieprawidłowości, które wystąpiły przy tych czynnościach uznaje się za niezgodność towaru z umową. Montażu i uruchomienia towaru dokonuje sprzedawca, osoba, za którą ponosi on odpowiedzialność lub kupujący, który wykona te czynności zgodnie z instrukcją otrzymaną od sprzedającego.
Pomimo, że towar jest niezgodny z umową odpowiedzialność sprzedającego z tego tytułu zostaje wyłączona, jeżeli kupujący wiedział o niezgodności, bądź oceniając rozsądnie powinien wiedzieć. W takim przypadku nie mamy bowiem do czynienia z naruszeniem interesu konsumenta. Podstawą wiedzy kupującego o niezgodności towaru z umową może być informacja udzielona przez sprzedającego. Informacja ta nie może być ograniczona do ogólnego wskazania, że towar jest niepełnowartościowy. Musi ona dokładnie określać rodzaj występującej niezgodności.
Jakie uprawnienia przysługują konsumentowi z tytułu niezgodności towaru z umową?
Kupujący, który stwierdził niezgodność towaru z umową może domagać się naprawy albo wymiany towaru na nowy. Konsumentowi przysługuje wybór pomiędzy tymi żądaniami. Pełne koszty naprawy i wymiany obciążają sprzedającego, który ma również obowiązek zwrotu kupującemu kosztów, jakie ten poniósł w celu demontażu, dostarczenia, zamontowania, uruchomienia towaru, kosztów użytych materiałów i robocizny. W wyniku wymiany, sprzedający obowiązany jest dostarczyć towar nowy i nie może dokonać potrąceń czy żądać dopłaty z tytułu zużycia wymienianego towaru, jeżeli zużycie to nastąpiło w skutek normalnej eksploatacji towaru.
W pierwszej kolejności, więc przysługują konsumentowi uprawnienia, które maja na celu przywrócenie zgodności towaru z umową. Jednak ustawodawca przewidział również drugi katalog uprawnień. Jest to uprawnienie do żądania obniżenia ceny oraz odstąpienie od umowy. Są one obwarowane dodatkowymi wymogami. Kupujący może bowiem z nich skorzystać, jeżeli naprawa albo wymiana towaru na nowy jest niemożliwa lub wiąże się z nadmiernymi kosztami, gdy sprzedawca nie wywiązał się w odpowiednim terminie z obowiązku naprawy lub wymiany a także wtedy, gdy naprawa albo wymiana narażałaby kupującego na znaczne niedogodności. Niedogodności te wiążą się np. z kolejnymi naprawami uniemożliwiającymi używanie towaru. Nadmierne koszty naprawy i wymiany mogą wynikać ze znacznego zużycia towaru, niewspółmiernie dużej wartości części potrzebnych do naprawy w stosunku do wartości towaru bądź z uciążliwości i czasochłonności naprawy czy wysokich kosztów demontażu rzeczy. Trzeba też zaznaczyć, że konsument może odstąpić od umowy, gdy występuje istotna niezgodność towaru z umową. W innym przypadku, jeżeli spełnione zostaną powyższe przesłanki, może on jedynie żądać obniżenia ceny.
Jeżeli sprzedający w ciągu 14 dni nie wypowiedział się co do zgłoszonego przez kupującego żądania naprawy lub wymiany towaru na nowy, jego milczenie jest jednoznaczne z uznaniem żądania za uzasadnione. Jest to domniemanie prawne przyjęte przez ustawodawcę w celu ochrony konsumenta i zdyscyplinowania sprzedającego.
TerminySprzedający ponosi odpowiedzialność z tytułu niezgodności towaru z umową, jeżeli została ona stwierdzona przed upływem dwóch lat od momentu wydania towaru kupującemu. Jest to wiec czas, przez który sprzedający ponosi ryzyko ujawnienia się niezgodności towaru z umową. Jeżeli towar zostanie wymieniony na nowy, termin ten biegnie na nowo.
Bardzo ważną kwestią jest również termin zawiadomienia sprzedającego o niezgodności towaru z umową. Konsument, by nie utracić swoich uprawnień z tego tytułu musi poinformować sprzedającego o niezgodności towaru z umową przed upływem dwóch miesięcy od momentu jej stwierdzenia.
Od momentu stwierdzenia przez kupującego niezgodności towaru z umową rozpoczyna swój bieg również inny termin. Jest to roczny termin przedawnienia dla dochodzenia roszczeń wymiany, naprawy i obniżenia ceny. Po upływie tego terminu, roszczenia te istnieją, ale nie możemy już żądać ich przymusowej realizacji, sprzedający może się uchylić od ich zaspokojenia. Jeżeli jednak sprzedający spełni świadczenie, nie będzie mógł żądać jego zwrotu w formie zapłaty za naprawę. Po roku od stwierdzenia niezgodności towaru z umową wygasa również uprawnienie do odstąpienia od umowy.
Sytuacja, w której sprzedający w chwili zawierania umowy z konsumentem wie o niezgodności towaru z umową i nie zwróci na to uwagi kupującego, wymaga szczególnej ochrony konsumenta. Ochrona ta jest realizowana poprzez umożliwienie kupującemu wykonania uprawnień wynikających z niezgodności towaru z umową, nawet po upływie wyżej omówionych terminów: dwuletniego i rocznego.
GwarancjaIstotą gwarancji jest określenie obowiązków udzielającego gwarancji i tym samym uprawnień kupującego, na wypadek gdyby towar nie posiadał wskazanych przez gwaranta właściwości. Gwarancja może być udzielona przez sprzedającego jak i inną osobę np. producenta i jest nieodpłatnym oświadczeniem woli. Oświadczenie to ma być zamieszczone w dokumencie gwarancyjnym lub w reklamie. Trzeba pamiętać, że udzielenie gwarancji w reklamie następuje tylko wtedy, gdy określa ona obowiązki gwaranta w razie braku właściwości towaru objętych gwarancją.
Udzielenie gwarancji jest dobrowolne i co za tym idzie jego treść zależy od gwaranta. Ustawa przewiduje jedynie wymóg co do wydania dokumentu gwarancyjnego i jego zawartości. Dokument gwarancyjny powinien być odpowiednio wypełniony- wskazywać oznaczenia towaru, musi zawierać informacje umożliwiające dochodzenie uprawnień z gwarancji, w szczególności nazwę i adres gwaranta oraz czas trwania gwarancji i zasięg terytorialny. Dokument ten powinien być również jasny, zrozumiały i sporządzony w języku polskim, jednak nie ma to wpływu na ważność udzielonej gwarancji.
Jeżeli udzielono kupującemu gwarancji na kupiony towar, przysługują mu również uprawnienia z tytułu niezgodności towaru z umową. Konsumentowi przysługuje swobodny wybór, z którego systemu ochrony chce skorzystać. Nie istnieją w tym zakresie ograniczenia i uzależnienie korzystania z gwarancji od wcześniejszego korzystania z ochrony na podstawie niezgodności towaru z umową, czy na odwrót. Nie wolno oczywiście łączyć w jednym roszczeniu elementów tych dwóch instytucji.
Agata Olszewska Studencka Poradnia Prawna
Sieć „Dziedzictwo Kulinarne Warmia-Mazury” rozrasta się...
