Odsetki są świadczeniem ubocznym i stanowią swoiste wynagrodzenie za używanie cudzych pieniędzy lub innych rzeczy zamiennych. Obowiązek ich zapłaty nie może powstać bez obowiązku zapłaty sumy głównej. Z reguły są one płatne w takich samych przedmiotach co świadczenie główne i w wysokości obliczonej według stopy procentowej i czasu korzystania z przedmiotów objętych świadczeniem głównym.
Stosownie do art. 359 k.c. odsetki od sumy pieniężnej należą się tylko wtedy, gdy to wynika z czynności prawnej albo z ustawy (np. art. 481 § 1 k.c.), z orzeczenia sądu lub decyzji innego właściwego organu. Jeżeli wysokość odsetek nie jest w inny sposób określona, należą się odsetki ustawowe. Strony umowy, zgodnie z zasadą swobody umów, mogą określić inną wysokość odsetek, zarówno niższą, jak i wyższą, jednakże ich wysokość nie może w stosunku rocznym przekraczać czterokrotności wysokości stopy kredytu lombardowego NBP (odsetki maksymalne).
Podstawowe znaczenie w praktyce dnia codziennego mają odsetki pieniężne, zwłaszcza odsetki za opóźnienie w realizacji świadczeń pieniężnych, uregulowane w art. 481 § 1 k.c. Zgodnie z przytoczonym przepisem Jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.
Odsetki za opóźnienie zaczynają biec następnego dnia po upływie terminu wymagalności roszczenia głównego (wymagalność roszczenia oznacza stan, w którym uprawniony może skutecznie domagać się realizacji roszczenia).
Przykład 1.& A zawarł z B umowę pożyczki, zgodnie z którą B był obowiązany do zwrotu na rzecz A kwoty 2.000 zł do dnia 20 grudnia 2008 r. Tym samym A może skutecznie dochodzić swoich roszczeń na drodze postępowania sądowego dopiero od 21 grudnia 2008r. Od tego dnia może również domagać się odsetek za opóźnienie na podstawie art. 481 k.c.Przedmiotowe odsetki należą się za samo opóźnienie, bez potrzeby wykazywania przez wierzyciela, że poniósł jakąkolwiek szkodę (odsetki mają charakter stymulujący tzn. służą wywarciu na dłużnika presji, by bezwzględnie spełnił świadczenie).
Przykład 2. W dniu 10 czerwca 2008 r. C zawarł z D umowę sprzedaży samochodu. D był zobowiązany do zapłaty na rzecz C kwotę 8.000 zł. Strony umówiły się, że 6.000 zł zostanie zapłacone w dniu podpisania umowy. Pozostała część, tj. 2.000 zł zostanie zapłacona 24 czerwca 2008 r. D z powodu przejściowych problemów finansowych zapłacił C pozostałą kwotę dopiero 12 lipca 2008 r. W tym wypadku, C, chociaż de facto nie poniósł rzeczywistej szkody, może domagać się od D zapłaty odsetek za opóźnienie od kwoty 2.000 zł od dnia 25 czerwca 2008 r. (dzień wymagalności) do 12 lipca 2008r. (dzień zapłaty).Roszczenie o odsetki za opóźnienie obejmuje okres aż do momentu, gdy dłużnik spełni świadczenie pieniężne, a więc do dnia zapłaty. Przepis art. 360 k. c. nie ma tu zastosowania.
Przedawnienie roszczeń o zapłatę odsetek za opóźnienie.W doktrynie istnieją kontrowersje co do terminu przedawnieniach owych roszczeń. Czy należy stosować termin właściwy dla roszczenia głównego, czy też, uwzględniając to, że roszczenie o odsetki wykazuje pewną niezależność od długu głównego, przedawniać się one będą w terminie ustalonym dla roszczeń okresowych na podstawie art. 118 k. c.? W chwili obecnej powszechną akceptację w doktrynie zyskał drugi pogląd. Podobne stanowiska wyraził także Sąd Najwyższy w wyroku z 23.11.2004 r. (II CK 175/04, niepubl.).
W związku z powyższym, roszczenie o zapłatę odsetek (mających charakter świadczeń okresowych) przedawnia się z upływem trzech lat i to nawet, gdy wierzytelność główna uległa umorzeniu przez zaspokojenie wierzyciela. Jednocześnie należy podkreślić, że Sąd Najwyższy w uchwale z 26.01.2005 r. (III CZP 42/04, niepubl.) sformułował tezę, że roszczenie o odsetki za opóźnienie przedawnia się najpóźniej z chwilą przedawnienia się roszczenia głównego. Sąd Najwyższy uznał za obowiązującą w prawie polskim, chociaż nie wyrażoną wprost w kodeksie cywilnym, szeroko przyjętą współcześnie regułę, zgodnie z którą wraz z przedawnieniem się roszczenia głównego przedawniają się roszczenie o świadczenia uboczne, choćby nawet nie upłynął jeszcze termin ich przedawnienia.
W tym miejscu należy nadmienić, że w oparciu o art. 125 k. c. roszczenie stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu przedawnia się z upływem lat dziesięciu, choćby termin przedawnienia roszczeń tego rodzaju był krótszy.
Bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się - zgodnie z ogólną zasadą art. 120 k.c. - od dnia w którym roszczenie o zapłatę odsetek stało się wymagalne. Powstaje ono zatem wtedy, gdy dłużnik nie spełnia świadczenia w terminie wskazanym w umowie lub w przepisie prawa.
Przy odsetkach za opóźnienie z art. 481 k. c. bieg przedawnienia rozpoczyna się oddzielnie z każdym dniem trwającego opóźnienia, w związku z czym roszczenie przedawnia się osobno za każdy dzień opóźnienia tj. przedawniają się one sukcesywnie (por. orz. SN z 5.04.1991 r., OSP 1992, poz. 3, z glosą L. Stockiego). Każde ze świadczeń okresowych, a takich charakter mają odsetki, jest świadczeniem samoistnym (nie jest częścią jednego, większego świadczenia), przedmiotem odrębnego roszczenia, które oddzielnie od pozostały staje się wymagalne i ulega przedawnieniu w terminie 3 lat.
Przykład 3. E na podstawie umowy sprzedaży telewizora był obowiązany do zapłaty na rzecz F kwotę 1.000 zł do dnia 31 grudnia 2004 r. W dniu 15 lutego 2008 r. F złożył pozew przeciwko E do Sądu Rejonowego o zapłatę kwoty 1.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 1 stycznia 2005 r. Pozwany F w odpowiedzi na pozew podniósł m.in. zarzut częściowego przedawnienia roszczeń o odsetki. Sąd Rejonowy po rozpoznaniu sprawy zasądził od pozwanego F na rzecz powoda E kwotę 1.000 zł i odsetki ustawowe od dnia 15 lutego 2005 r. do dnia zapłaty, z uwagi na fakt, iż roszczenia o odsetki za okres 01.01.2005 r. do 14.02.2005 r. uległy przedawnieniu.Wypada w tej kwestii nadmienić, że jeżeli dłużnik podniesie uzasadniony zarzut przedawnienia dochodzonego od niego roszczenia, odsetki za opóźnienie mogą być naliczone tylko za czas do chwili przedawnienia roszczenia (uchwała SN z dnia 10.11.1995 r. , III CZP 156/95, OSNC 1996/3/31). Jednak roszczenie o zapłatę odsetek za opóźnienie uzyskuje po powstaniu byt niezależny od długu głównego i podlega przedawnieniu wg reguł przedawnienia świadczeń okresowych (por. wyrok SN z 19.01.1990 r. IV CR 294/89, OSNC 1991/2-3/33).
mgr Marcin Ignatowski Studencka Poradnia Prawna ******
Studencka Poradnia Prawna pełni dyżury w Biurze Obsługi Klienta Urzędu Miasta Olsztyna, Pl. Jana Pawła II 1, w poniedziałki w godz. 8.00 - 18.00 oraz od wtorku do piątku w godz. 8.30 - 14.30.
Sieć „Dziedzictwo Kulinarne Warmia-Mazury” rozrasta się...
