Olsztyn24 - Gazeta On-Line
Portal Informacyjny Olsztyna i Powiatu Olsztyńskiego

Chociaż powstawała ponad siedem wieków temu, jej namacalne ślady można oglądać do dziś - wystarczy wybrać się do pewnego lasu... O czym mowa? O granicy dawnej Warmii biskupiej leżącej na styku dzisiejszych powiatów olsztyńskiego i szczycieńskiego.

Zacznijmy od genezy tej granicy. Wraz z rozpoczęciem przez Krzyżaków podboju ziem pruskich, ruszyła organizacja struktur administracyjnych i kościelnych. Na 28 lipca 1243 roku datuje się akt utworzenia i podziału terytorialnego biskupstw na obszarze Prus i ziemi chełmińskiej. Wówczas na polecenie papieża Innocentego IV legat Wilhelm z Modeny dokonał we włoskim mieście Agani podziału na cztery diecezje: chełmińską, pomezańską, warmińską i sambijską.

Ziemia za chrystianizację

Obszar biskupstwa warmińskiego od zachodu wyznaczał Zalew Wiślany, od północy rzeka Pregoła, na południu granicą było jezioro Drużno i rzeka Wąska, natomiast od strony wschodniej miał sięgać aż do Litwy. W chwili wyznaczania obszaru diecezji warmińskiej, zdecydowana większość jej terytorium była jeszcze w posiadaniu plemion Pruskich: Warmów, Natangów, częściowo Pogezanów, Galindów i Jaćwingów. W wyniku późniejszych porozumień z Krzyżakami, trzy biskupstwa pruskie (pomezańskie, warmińskie i sambijskie) miały zostać uposażone 1/3 majątków ziemskich w poszczególnych diecezjach. Pozostałe 2/3 miały należeć do zakonu krzyżackiego. Biskupom w Prusach przekazano tylko 1/3 wszystkich dóbr z uwagi na znaczny wysiłek militarny, jaki ciążył na Krzyżakach w związku z walką przeciwko pogańskim Prusom.

Anzelm wybrał środek

Podziału diecezji warmińskiej na część biskupią i zakonną dokonano w kilku etapach. Po raz pierwszy doszło do porozumienia 27 kwietnia 1251 r., kolejny raz - 27 grudnia 1254 r. Ówczesny biskup Anzelm wybrał dla siebie środkową część diecezji, zwaną od tej pory dominium warmińskim lub Warmią biskupią. W II połowie XIV w. doszło jednak do poważnych sporów o granicę między dobrami biskupimi i zakonnymi. Sprawa dotyczyła północno-wschodniej części obszaru diecezji w okolicy Reszla oraz Puszczy Galindzkiej. Układ zawarty 28 lipca 1374 r., zatwierdzony przez papieża Grzegorza XI 16 lutego 1375 r., był korzystny dla zakonu. Biskupi warmińscy największe straty ponieśli na obszarze Puszczy Galindzkiej, gdzie Krzyżacy odebrali przeszło 6000 łanów (ponad 100 tysięcy hektarów). Zaważyło to na ostatecznym ukształtowaniu się południowo-wschodniej granicy oddzielającej dominium warmińskie od okręgu prokuratora krzyżackiego z siedzibą w Szczytnie.

Kopce i głazy

W lesie między wsiami Leszno i Rumy znajduje się doskonale zachowany fragment granicy pochodzącej z tego okresu. Pokrywa się on ze współczesnym podziałem administracyjnym - oddziela powiat olsztyński od szczycieńskiego. Łączna długość odcinka granicznego wynosi około 870 metrów i składa się z dziewięciu kamienno-ziemnych kopców, na szczycie których usadowione są obrobione głazy. Kopce mają średnicę czterech metrów dochodząc do metra wysokości. Kamienie na szczytach pagórków mają wymiary: 40 cm wysokości, 40 cm szerokości i około 15 cm grubości. Na wszystkich głazach od strony Warmii widnieją przetarte okręgi o średnicy 20 cm, na których przypuszczalnie były namalowane oznaczenie graniczne. (Cdn.)