Romskie dzieci w SP 2 w Olsztynie
Najstarsi Romowie bardzo pilnują przestrzegania tradycji przekazywanej z pokolenia na pokolenie. To zarazem siła Romów ale i zamknięty krąg, z którego ich wnukowie muszą wyjść aby nie skazać się na wegetację. Jak zachować obyczaje a jednocześnie wejść w XXI wiek i sprostać jego wymaganiom? Romowie w rozwiązywaniu tego problemu znaleźli w naszym województwie mądrych sprzymierzeńców. Dlatego chętnie przekazali unikatowe zdjęcia, stroje i pamiątki do mini-muzeum otworzonego w Szkole Podstawowej nr 2 w Olsztynie. Stała ekspozycja nosi nazwę „Oby Cygańskie drogi nie zarosły drzewami...”.
Uroczyste otwarcie wystawy odbyło 27 października 2008r. Jej przygotowanie było możliwe dzięki pieniądzom (5 tys. zł.) z rządowego „Programu na rzecz społeczności romskiej w Polsce”. Program obejmuje lata 2004-2011, za jego realizację odpowiada wojewoda, a zajmuje się tym tematem powołany przez niego pełnomocnik ds. mniejszości narodowych i etnicznych - Joanna Wańkowska-Sobiesiak.
Dzięki dotacjom przekazywanym przez Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w naszym województwie, w którym mieszka około tysiąca Romów, organizowane m.in. są: nauczanie w klasach „zerowych”, zajęcia wyrównawcze, kółka zainteresowań i zajęcia podtrzymujące romską tożsamość kulturową, szkolenia i zatrudnienia asystentów romskich, zatrudnienie nauczycieli wspomagających edukację, zakup podręczników i wyprawek szkolnych.
W roku 2008 na realizację programu nasze województwo otrzymało 382 169 zł, które zostały przeznaczone zostały na realizację:
* Ełk - SP nr 2: „Nasze miejsce w szkole” - utworzenie sali romskiej wspomagającej wyrównanie szans edukacyjnych oraz „Szkoła dla każdego”- zakup podręczników i przyborów szkolnych,
* Gmina Miasto Elbląg: „W drodze do Romów” - wyjazd dzieci na zajęcia w Parafialnej Szkole Romskiej w Suwałkach, „Dobry start” - wyprawka szkolna, „Śladami naszej tożsamości” - nauka języka romskiego, „Centrum wypoczynku dla dzieci romskich” - kolonie letnie we Fromborku dla dzieci z zaprzyjaźnionych miast Polski, „Z angielskim w świat” - nauka języka angielskiego dla 20 dzieci, „Letnia szkoła fotografii”.
* Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Elblągu: „Śladami naszych przodków” - wycieczka na festiwal morski do Ciechocinka, Kazimierza i Sandomierza, „Integracja przeciwdziałająca wykluczeniu społecznemu”, Pracowania ceramiczna jako organizacja czasu wolnego dzieci, Romska Świetlica Rodzinna.
* Gimnazjum nr 5 w Olsztynie: wyprawka szkolna.
* Szkoła Podstawowa nr 2 w Olsztynie: wyprawka szkolna, „My tu jesteśmy” - comiesięczna gazetka szkolna, „Oby cygańskie drogi nie zarosły drzewami” - stała ekspozycja tradycji i kultury romskiej, „Letnie warsztaty wokalno-taneczne dla szkolnego zespołu „Mury Kałe”.
* Miejski Ośrodek Pomocy Społevznej w Olsztynie: Romska Świetlica Rodzinna, poprawa sytuacji mieszkaniowej Romów - remont 20 mieszkań.
* Urząd Miasta w Nowym Mieście Lubawskim: Utworzenie Romskiej Świetlicy Integracyjnej, organizacja i wyposażenie w instrumenty muzyczne romskiego zespołu wokalno-tanecznego, integracyjne warsztaty dla dzieci.
* Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Nowym Mieście Lubawskim: „Bądź aktywna” - aktywizacja zawodowa kobiet z rodzin romskich, usługi opiekuńcze jako forma podnoszenia jakości życia rodzin romskich.
* Niepubliczne Liceum Ogólnokształcące „Logos” w Nowym Mieście Lubawskim: „Szczęśliwe wakacje dla dzieci romskich, kształcenie dzieci romskich szansą na integrację społeczną”.
* Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Ostródzie: Poprawa sytuacji zdrowotnej, „Dziecko Romskie w Integracyjnej Świetlicy Środowiskowej”.
* Stowarzyszenie na Rzecz Pomocy Społecznej w Ostródzie: Dni Kultury Romskiej.
* Stowarzyszenie Kultury Romskiej „Hitano” w Olsztynie: Kurs prawa jazdy, kurs komputerowy, komputer do aranżacji muzyki romskiej, Młode Hitano - edukacja muzyczna i taneczna dzieci.
Wyobraźmy sobie małego Polaka, któremu przyszło żyć w kraju o odmiennej kulturze, obyczajach. Posługujący się językiem, w którym nie ma odpowiednika wielu pojęć, Polak w szkole szybko zyskałby sobie opinię tępego i leniwego. Na dodatek jego sposób ubierania, zachowania, zwyczaje, kolor skóry budziłyby niechęć rówieśników i dorosłych.
W takiej właśnie sytuacji znajduje się dziecko romskie posłane do polskiej szkoły. Średnie pokolenie Romów nie ma z niej dobrych wspomnień. I dlatego, jak oceniają asystenci edukacji romskiej, 80-90 proc. dorosłych Romów to analfabeci. Nauczycielom łatwiej było potraktować dziecko jako niesprawne umysłowo niż się zastanowić dlaczego ma problemy z nauką. Nie zwracano też uwagi że Cygan to obraźliwe określenie, a właściwe to Rom, czyli człowiek.
Szkoła Podstawowa nr 2 w Olsztynie, w której w tym roku szkolnym uczy się 26 dzieci romskich bierze udział od początku istnienia programu rządowego. „Dwójka” otrzymuje co roku dotację 50 tys. zł, a dodatkowo zwiększoną subwencję szkolną w wysokości 120 tys. zł.
Kadra pedagogiczna SP nr 2 postarała się aby by nauka dla małych Romów była nie przykrym obowiązkiem, a przyjemnością. Stworzono taki program zajęć, który pozwolił dzieciom uwierzyć w siebie i odnosić zapracowane sukcesy. Nauczyciele poznali kulturę Romów, co jest dla nich ważne, co można zrobić, a czego nie wolno chcąc uszanować ich tradycję. Skorzystano z doświadczeń pedagogów SP nr 17, w której powstała pierwsza specjalna klasa dla dzieci romskich. Uczyło się w niej 24 dziewczynek i chłopców w wieku od 7 do 14 lat.
Gdy w roku 1999 r. „siedemnastkę” zlikwidowano „dwójka” przyjęła dzieci. Wówczas na lekcje chodziło tylko jedenaścioro dzieciaków.
Departament Wyznań Religijnych oraz Mniejszości Narodowych i Etnicznych Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji zwrócił się w połowie br. do wszystkich wojewodów z pytaniem o traktowanie dzieci romskich w szkołach.
W Województwie Warmińsko-Mazurskim, oprócz SP nr 2 w Olsztynie, w której uczy się 26 dzieci, mali Romowie uczą się w Gimnazjum nr 5, w Elblągu w jedenastu placówkach oświatowych - 17 i w gimnazjum - 2, w Ostródzie 24. w SP nr 2 w Ełku - 39.
Pełnomocnik wojewody ds. mniejszości narodowych i etnicznych zwrócił się z pytaniem o ewentualną dyskryminację do asystentów edukacji romskiej, którzy zgodnie podkreślili, że i oni, i dzieci nie czują aby były gorzej traktowani. Patryk Dydłow, asystent w SP nr 2 w Ełku zauważył, że jedynie podczas kłótni dzieci padają czasem wyzwiska. Natomiast asystentka Barbara Straus z SP nr 2 w Olsztynie zaobserwowała, że dzieci polskie odkąd poznały lepiej swoich romskich kolegów - zaprzestały wyzwisk.
Nie tylko dziecko, ale przede wszystkim jego rodziców i dziadków trzeba przekonać do szkoły. I to się udało. Nie pod groźbą kar, bo to nieskuteczne, a udowadniając jak bardzo szkole na dzieciach zależy. I to procentuje. Coraz częściej, gdy rodzice wyjeżdżając na kilka miesięcy np. do Anglii, przychodzą do szkoły i o tym informują. Kiedyś dziecko nagle znikało i nikt nie wiedział co się z nim stało. Dzieciaki po powrocie uzupełniają wiedzę, a za granicą uczą się języków.
Dzieci otoczone opieką, szybko robią postępy w nauce. Klasa wyłącznie romska jest z założenia etapem przejściowym pozwalającym dziecku zaadaptować się w szkole pod opieką specjalistów, pedagogów a nawet logopedy. Szkoły dokładają starań, by dzieci romskie wchodziły w grupę rówieśniczą, nie były wiecznie z boku. Ważne okazało się poznanie trudnych warunków w jakich Romowie żyją. Nie każdy sobie zdaje sobie z tego sprawę.
Sytuacja materialna Romów w naszym województwie jest różna. Najubożsi mieszkają w powiecie piskim (około 30 osób), w Elblągu (ok. 60 osób) i w Ełku (ok. 300 osób). Średni poziom reprezentują mieszkający w w Ostródzie (ok. 80), w Olsztynie (ok. 300). Najzamożniejsi mieszkają w Nowym Mieście Lubawskim (ok. 30).
Romowie na ogół nie pracują na etatach, utrzymują się z występowania w zespołach muzycznych i tanecznych. W ramach „Rządowego programu na rzecz społeczności romskiej w Polsce”, w tym roku ośmiu Romów uzyskało prawo jazdy (w przyszłym roku planowany jest kurs dla 10. osób). Dwie Romki zostały zatrudnione jako opiekunki socjalne. Cztery osoby pracują jako asystenci edukacji romskiej w szkołach. Kilku Romów pracuje na budowach.
„Program na rzecz społeczności romskiej w Polsce” w roku 2008 jest w połowie realizacji. W naszym województwie przynosi dobre efekty. Poprawia się sytuacja życiowa Romów, a także wizerunek Romów w naszym społeczeństwie.
W roku 2009 nasze województwo ma otrzymać kolejne 390 tys. zł na realizację programu.