Olsztyn24 - Gazeta On-Line
Portal Informacyjny Olsztyna i Powiatu Olsztyńskiego

Synagoga w Barczewie została zwycięzcą warmińsko-mazurskiej edycji I Konkursu Nasz Zabytek zorganizowanego przez Fundację Most the Most. Teraz czas na II Konkurs, w którym mieszkańcy Barczewa i okolic będą zgłaszać fundacji pomysły na funkcję społeczną zabytku. Po wyborze najlepszych pomysłów i podpisaniu umowy z właścicielem zabytku, fundacja przyzna dofinansowanie na jego rewaloryzację i dostosowanie do wybranych w konkursie funkcji społecznych. Wysokość dotacji może sięgnąć nawet 1 mln złotych.

Konkurs Nasz Zabytek to projekt o charakterze regionalnym i lokalnym. Fundacja Most the Most ogłasza go sekwencyjnie w poszczególnych województwach. Konkurs jest podzielony na dwie części: I Konkurs - wybór jednego zabytku w województwie oraz II Konkurs - wybór pomysłów na nową funkcję społeczną zwycięskiego zabytku.

Jak przebiegał I Konkurs Nasz Zabytek?

Nabór zgłoszeń w I Konkursie w województwie warmińsko-mazurskim trwał od 7 lutego do 7 marca 2022 roku. Fundacja otrzymała od mieszkańców 368 zgłoszeń na 40 zabytkowych obiektów. Ocenę formalną przeszły 22 zabytki (pozostałe nie spełniły kryteriów konkursu - np. były własnością prywatną). Zgłoszone obiekty można obejrzeć na mapie zabytków na stronie Fundacji Most the Most.

Następnie Fundacja skontaktowała się z właścicielami zabytków, które spełniły formalne kryteria konkursowe. Chęć współpracy z fundacją i stosowne dokumenty przekazało 11 właścicieli zgłoszonych w konkursie zabytków. Komisja konkursowa wybrała zwycięzcę spośród poniższych zabytków:

1. Synagoga w Barczewie,
2. Wiatrak w Bęsi,
3. Klasztorek w Nidzicy,
4. Wieża w Pasymiu,
5. Mury obronne w Olsztynie,
6. Diabla Góra w Srokowie,
7. Młyn w Młynarach,
8. Dom modlitwy menonitów w Jeziorze,
9. Szkoła w Bożem,
10. Kościół ewangelicki w Kobułtach,
11. Kamienica w Działdowie.

Zwycięzca I Konkursu Nasz Zabytek w województwie warmińsko-mazurskim: dawna synagoga w Barczewie

Dawna synagoga w Barczewie jest jedynym w województwie warmińsko-mazurskim obiektem ogólnodostępnym, który pozostał niezniszczony w czasie tzw. nocy kryształowej w 1938 roku. Dzisiaj mieści się tu Powiatowa Galeria Sztuki „Synagoga”, która działa jedynie w okresie letnim, ponieważ nie ma ogrzewania.

W okresie wakacyjnym i urlopowym dzieje się w tym miejscu bardzo dużo działań kulturalnych, edukacyjnych i turystycznych, m.in. wernisaże, wystawy, koncerty, sztuki teatralne. Odbywają się spotkania z ciekawymi ludźmi, wykłady UTW, warsztaty artystyczne dla dzieci i młodzieży, spływy kajakowe. W tym krótkim ciepłym czasie jest kumulacja wszelkiego dobra w tym wyjątkowym miejscu z niezwykle dobrą energią! Realizowane są projekty, które integrują wszystkie pokolenia, łączą ludzi o różnych poglądach, tradycjach i zwyczajach.

Powiat Olsztyński, jako właściciel budynku, współpracuje ze Stowarzyszeniem Społeczno-Kulturalnym „Pojezierze” w Olsztynie, oddział w Barczewie. Stowarzyszenie działając non-profit, skupia wyłącznie wolontariuszy, którzy z potrzeby serca i aby ocalić od zapomnienia to właśnie miejsca, mając świadomość, że „bez przeszłości nie ma skrzydeł”.

W 1937 roku Gmina żydowska sprzedała synagogę za 4800 marek Katharinie Kuck, mieszkance miasteczka. Być może był to powód, dla którego Niemcy nie zniszczyli w czasie nocy kryształowej tej bożnicy żydowskiej.

Barczewska synagoga znajduje się na Warmii i jednocześnie na trasie turystycznej na Wielkie Jeziora Mazurskie. Odwiedzają ją turyści z całego kraju, Europy i świata. Wewnątrz budynku zachowała się dawna sala modlitwy dla mężczyzn oraz empora, w synagodze wykorzystywana jako babiniec, w ogrodzie znajduje się fragment mykwy, czyli łaźni żydowskiej, która mieściła się nad brzegiem Kanału Młyńskiego, a dzisiaj Pisy Warmińskiej. W 2017 sprowadzono odzyskane 24 macewy z barczewskiego kirkutu i utworzono lapidarium pod warmińskim niebem.

W 2020 roku synagoga została zeskanowana, tego też roku konserwator zabytków dokonał odkrywek na ścianach i elementach drewnianych. Dzisiaj wiemy jakie kolory były oryginalne na drzwiach, oknach, filarach i babińcu.

Synagoga łączy ludzi o różnych poglądach, zwyczajach, religii. Uczy wzajemnego szacunku do inności i przeszłości, bo „dzisiaj” jest mostem między tym co było, a tym co będzie! Parcela wybrana przez Żydów, na której postawiono dom modlitwy, należy do miejsc wyjątkowych i magicznych! Tak wówczas jak i obecnie można w tym miejscu odpocząć, posilić się, pomodlić, wysłuchać wielu tajemnic i... powrócić za rok!

Teraz czas na pomysł

Po ogłoszeniu zwycięzców I Konkursu czas na II Konkurs, czyli wybór funkcji społecznej zwycięskiego zabytku. Teraz lokalne społeczności ponownie zabiorą głos. Podobnie jak w pierwszym etapie konkursu, Fundacji Most the Most zależy na inicjatywie mieszkańców. Będzie ona przez trzy tygodnie (od 16 maja do 6 czerwca 2022 r.) zbierać pomysły od mieszkańców, w jaki sposób chcą użytkować odnowiony budynek. Pomysł będzie można zgłosić przez elektroniczny formularz na stronie internetowej fundacji (https://mostthemost.pl/) lub przez telefon (+48 517 884 088 lub 22 47 55 111).