Olsztyn24 - Gazeta On-Line
Portal Informacyjny Olsztyna i Powiatu Olsztyńskiego

Czy specjalistyczna dieta pomoże dzieciom cierpiącym na przewlekłe bóle brzucha? Postanowiła to sprawdzić prof. nadzw. dr hab. n. med. Elżbieta Jarocka-Cyrta, kierownik Kliniki Pediatrii, Gastroenterologii i Żywienia UWM w Wojewódzkim Specjalistycznym Szpitalu Dziecięcym w Olsztynie. We współpracy z prof. Katarzyną Przybyłowicz i mgr inż. Katarzyną Boradyn z Katedry Żywienia Człowieka Wydziału Nauki o Żywności Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie przygotowano projekt badawczy, który ma na celu wyjaśnienie tego problemu.

- Chyba nie ma dziecka, które nie skarżyłoby się od czasu do czasu na ból brzucha. Czy to powszechny problem u najmłodszych?

- Bóle brzucha u dzieci są częstym problemem, z jakim dzieci zgłaszają się do lekarza rodzinnego lub do gastroenterologa. Niewielu pacjentów ma schorzenia organiczne, czyli ciężkie choroby, wymagające pogłębionej diagnostyki i specjalistycznego leczenia, np. nieswoiste zapalenie jelit, chorobę trzewną czy alergie pokarmowe. U większości dzieci bóle brzucha występują w związku z zaburzeniami motoryki przewodu pokarmowego. Nazywamy je czynnościowymi bólami brzucha.

- Jakie są ich przyczyny?

- Przyczyny czynnościowych bólów brzucha nie są do końca poznane. Wiemy, że jedną z nich jest nadwrażliwość trzewna, czyli zwiększone odczuwanie bólu u tych pacjentów. Nie bez znaczenia jest produkcja gazów jelitowych, stopień rozciągnięcia jelita i ból związany z tym procesem. W pokarmach, które spożywamy znajduje się dużo węglowodanów, które nie ulegają całkowitemu trawieniu i wchłanianiu, a w jelicie grubym ulegają szybkiej fermentacji pod wpływem drobnoustrojów. Powstałe gazy powodują rozdęcie jelit. Fermentujące cukry o ograniczonym stopniu trawienia i wchłania określa jako FODMAP (akronim utworzony od słów fermentable oligosaccharides, disaccharides, monosaccharides and polyos). Do FODMAP zaliczmy między innymi występująca w wielu owocach fruktozę, czy cukier mleczny-laktozę. W związku z tym zadałam sobie pytanie: czy zawartość FODMAP w diecie wpływa na bóle brzucha u dzieci? Czy zmniejszenie w diecie ilość węglowodanów zaliczanych do FODMAP spowoduje ustąpienie bólów brzucha u naszych pacjentów? Taka była hipoteza robocza badań, które przeprowadzamy wraz z prof. Katarzyną Przybyłowicz z Katedry Żywienia Człowieka Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego i doktorantką mgr inż. Katarzyną Boradyn. Opracowałyśmy wspólnie projekt badania, który zawiera zarówno elementy lekarskiej oceny, jak i typowo żywieniowe aspekty. Uzyskałyśmy zgodę Komisji Bioetycznej na prowadzenie badań. Projekt został uhonorowany przez Narodowe Centrum Nauki stypendium w wysokości 150 tys. zł, co umożliwia przeprowadzenie badań na wysokim, światowym poziomie.

- Kiedy rozpoczną się badania?

- Badania będą prowadzone od października br., a nabór pacjentów trwa już od lutego. Pacjenci są wstępnie diagnozowani w Poradni Gastroenterologicznej Szpitala Dziecięcego w Olsztynie. Kolejnym etapem będzie ocena zaburzeń wchłaniania laktozy i fruktozy u tych pacjentów. Opracowane są diety o różnej zawartości FODMAP, które pacjenci otrzymają do domu (posiłki według zaleceń dietetyków przygotuje im firma cateringowa) i przez miesiąc rodzice będą prowadzić obserwacje bólów brzucha, stolców, innych objawów.

- Gdy dziecko skarży się na ból brzucha, pediatra zwykle zaleca wprowadzenie diety lekkostrawnej, nie zawierającej produktów wzdymających. Pani profesor wspomina o cukrach...

- Wzdymają składniki pożywienia, które nie ulegają strawieniu i wchłonięciu. Wszyscy wiemy, że po spożyciu fasoli występują wzdęcia. Musimy wiedzieć, że objaw ten związany jest z dużą zawartością w ziarnach fasoli złożonych cukrów galaktooligosacharydów i fruktooligosacharydów, również zaliczanych do FODMAP. Ponadto FODAMP występują w wielu pokarmach, np. jabłkach, morelach, gruszkach, śliwkach, czereśniach, jogurtach, życie, pszenicy, cykorii, cebuli. Spożycie tych produktów potencjalnie może powodować nasilenie bólów brzucha. Chcemy wyjaśnić jaki jest udział tego rodzaju cukrów w patogenezie bólów brzucha.

- Czy bóle brzucha występują częściej u małych dzieci, które mają jeszcze niedojrzały układ pokarmowy?

- Zaburzenia czynności przewodu pokarmowego występują w każdym wieku. U starszych dzieci i u dorosłych częściej obserwujemy zespół jelita drażliwego, natomiast u młodszych dzieci - czynnościowe bóle brzucha.

- Czyli właściwa dieta może też pomóc osobom dorosłym?

- Przeprowadzamy badania u dzieci i nasze wnioski będą dotyczyły tej grupy wiekowej. Możemy jednak przypuszczać, że dieta będzie również skuteczna u dorosłych. Jeżeli przeprowadzone badania potwierdzą nasze założenia, będziemy mogli wprowadzić nowe zalecenia leczenia pacjentów pediatrycznych z bólami brzucha.

- Czy zdarza się, że u dzieci leki nie pomagają i wtedy można zastosować leczenie dietą?

- Trudno jest leczyć pacjentów z przewlekłymi bólami brzucha, których patogeneza jest bardzo złożona. Nie ma jednego sposobu postępowania. Niektóre leki są skuteczne w pewnej grupie pacjentów, a nie pomagają innym. Poza tym leki mają zawsze działanie uboczne. Dieta byłaby świetnym rozwiązaniem, bo moglibyśmy ograniczyć, a w niektórych przypadkach nawet wykluczyć, podawanie leków.

- Kiedy możemy się spodziewać wyników tych badań?

- Wyniki powinniśmy opracować do końca tego roku. Jeśli uda nam się zmniejszyć dolegliwości u badanych dzieci, to będzie bardzo korzystny wynik z punktu widzenia pacjentów i lekarzy. Ale być może nie zaobserwujemy takiej tendencji i to też będzie ważną uwagą, że tego rodzaju dieta nie jest uzasadniona u wszystkich pacjentów. Dieta z ograniczeniem FODMAP ma podstawy naukowe, a my chcemy udowodnić jej działanie w określonej grupie pacjentów. Bardzo ciekawym doświadczeniem jest możliwość interdyscyplinarnego spojrzenie na problem, współpraca lekarzy i specjalistów zajmujących się żywieniem. Dopiero połączenie wiedzy z tych dwóch dziedzin pozwala opracować i przeprowadzić tak interesujące badania.