Olsztyn24 - Gazeta On-Line
Portal Informacyjny Olsztyna i Powiatu Olsztyńskiego

Instytut Żywności i Żywienia opublikował najnowsze badania, z których wynika, że już ponad 22 proc. uczniów szkół podstawowych i gimnazjów w Polsce ma nadmierną masę ciała! Dodatkowe kilogramy to nie tylko problem estetyczny, ale przede wszystkim zdrowotny. O otyłości u dzieci i powiązanych z nią chorobach rozmawiamy z prof. Elżbietą Jarocką-Cyrtą, kierownikiem Katedry Pediatrii Klinicznej Wydziału Nauk Medycznych Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego i kierownikiem Kliniki Pediatrii, Gastroenterologii i Żywienia w WSSD w Olsztynie.

- Cukrzyca typu drugiego, otyłość, czy nadciśnienie tętnicze przez lata występowały głównie u osób w średnim i starszym wieku. Jednak okazuje się, że lekarze diagnozują te schorzenia u coraz większej liczby dzieci. Dlaczego dzieci cierpią na choroby, które jeszcze 10 czy 20 lat temu dotykały tylko dorosłych?

- Najpierw musimy odpowiedzieć sobie na pytanie: czy w przeszłości dzieci nie chorowały na te schorzenia, czy nie rozpoznawaliśmy ich u tej grupie wiekowej. Wydaje się, że oba zjawiska mają miejsce jednocześnie. Na pewno obniżyła się granica wieku występowania schorzeń uznawanych za typowe dla osób starszych. Ale również znacznie zwiększyła świadomość występowania tego problemu oraz poszerzyły się się możliwości diagnostyczne. Wprowadzenie do powszechnego użytku nowoczesnych metod diagnostyki laboratoryjnej i badań obrazowych pozwala na wykrywanie schorzenia już we wczesnych etapach rozwoju, przed wystąpieniem powikłań.

- Która z tych chorób występuje u dzieci najczęściej? - Otyłość, która stała się epidemią XXI wieku. Odsetek dzieci otyłych zwiększył się dramatycznie. W poradni metabolicznej przyjmujemy coraz więcej dzieci z nadwagą i otyłością. W wielu przypadkach rozpoznajemy zespół metaboliczny, czy stłuszczenie wątroby, insulinooporność. Takie powikłanie stwierdzamy już u 8-letnich pacjentów!

- Co to jest zespół metaboliczny?

- Zespół metaboliczny charakteryzuje otyłość brzuszna, hipertriglicerydemia (zwiększenie ponad normę stężenia trójglicerydów we krwi co wiąże się z ryzykiem rozwoju miażdżycy), hipercholestreolemia (podwyższone powyżej normy stężenie cholesterolu w osoczu krwi), podwyższone stężenie glukozy, nadciśnienie. A więc otyłość jest problemem, za którym idą następstwa w postaci chorób, które kiedyś występowały dopiero po wielu latach życia.

- Tak wczesne pojawienie się otyłości to wina genów czy niewłaściwego stylu życia?

- Najczęściej przyczyną otyłości jest nadmierna konsumpcja i nieprawidłowy tryb życia. Jedynie niewielką grupę stanowią pacjenci, u których nadmierna masa ciała jest związana z chorobami genetycznymi, metabolicznymi lub działaniem ubocznym leków. Najczęściej przyczyną otyłości są złe nawyki żywieniowe, nadmierny apetyt i unikanie wysiłku fizycznego. Od najmłodszych lat życia można stwierdzić powikłania, które są jej następstwem: miażdżycę, zespół metaboliczny i cukrzycę typu drugiego. Oczywiście czynniki genetyczne też odgrywają pewną rolę, jednak obecnie dominującą rolę odgrywają czynniki środowiskowe. Ogromny wpływ na zwiększoną częstość występowania otyłości mają wszechobecne reklamy słodyczy, słodzonych napojów, chipsów.

- Z jednej strony dostępność jedzenia jest teraz ogromna, a z drugiej strony zostały nam nawyki sprzed lat i przekazujemy je dzieciom. Dosładzamy, solimy potrawy, przynosimy słodycze, strofujemy, gdy zostanie coś na talerzu...

- Ciągle jeszcze uważa się, że dziecko, które dużo je, to zdrowe dziecko. A słodycze są, niestety, formą nagrody lub prezentem wręczanym dzieciom przy licznych okazjach przez rodziców czy dziadków. Mimo iż środowiska medyczne prowadzą szeroką akcję promująca zdrowe odżywianie, główny ciężar odpowiedzialności spoczywa na rodzicach, na ich świadomości. W przypadku otyłego dziecka należy zmodyfikować dietę i styl życia całej rodziny, chociaż zazwyczaj niełatwo jest zmienić wieloletnie nawyki żywieniowe. Ponadto sama dieta nie wystarcza. Niezbędna jest aktywność fizyczna, a działania muszą być długofalowe. Niestety, w Polsce nie mamy dobrego programu leczenia dzieci otyłych, podejmowane działania są doraźne. Turnusy rehabilitacyjne trwają 2-3 tygodnie, a potem pacjent wraca do swojego środowiska. Jeśli nie ma motywacji ani świadomych rodziców, wówczas szybko wraca do wyjściowej masy ciała.

- Problemy zdrowotne o których rozmawiamy to są choroby na całe życie, czy mogą one zniknąć wraz z unormowaniem wagi ciała?

- Prawidłowa, zbilansowana dieta i aktywność fizyczna, prowadzące do obniżenia masy ciała, zmniejszają ryzyko wystąpienia powikłań. Natomiast w zaawansowanych przypadkach istnieje potrzeba wdrożenia leczenie farmakologicznego.

- Jakie są rokowania małego dziecka z otyłością, jeśli nikt się nim właściwie nie zajmie, nie zmieni mu diety? Czy jest skazane na przyjmowanie leków?

- U tych najmłodszych dzieci leki są raczej przeciwwskazane. Tylko w wyjątkowych sytuacjach stosujemy leczenie farmakologiczne. Większość leków przeznaczona jest dla dorosłych. Nie mamy badań, które potwierdzają bezpieczeństwo i skuteczność ich stosowania ich u dzieci. Należy podkreślić, iż nie można dzieci intensywnie „odchudzać”. Nakłaniamy rodziców do wprowadzania zdrowego stylu życia, tłumaczymy powikłania, namawiamy do skorzystania z porad dietetyków i do wysiłku fizycznego. Zawsze staramy się wykluczyć inne przyczyny otyłości, aby nie przeoczyć chorób metabolicznych czy endokrynologicznych.

- Co mogą zrobić rodzice, żeby zapobiegać chorobom cywilizacyjnym u dzieci?

- Trzeba dbać o ich zdrowie już od wczesnego dzieciństwa. W ubiegłym roku ukazały się nowe wytyczne dotyczące żywienia niemowląt i byłoby bardzo dobrze, żeby wszyscy się z nim zapoznali. Wytyczne oparte są na najnowszych wynikach badań, porządkują dotychczasowe schematy żywienia. Między innymi podkreśla się, że dziecko ma zmienny apetyt i nie musi zawsze zjadać pełnej porcji, oczywiście w rozsądnych granicach. Istotne znacznie ma zalecenie ograniczenia przyjmowanych przez niemowlę soków owocowych i zastąpienie ich wodą, a także unikanie cukru i soli w diecie niemowlęcia. Jeżeli przeczytamy te zalecenia - a są one szeroko dostępne w internecie - i zastosujemy się do nich się, a także przekonamy rodziców, dziadków, ciocie, że czekolada nie jest dobrym prezentem dla dziecka, że lepiej kupić książkę, to już będzie duży krok w kierunku zapobieganiu otyłości. Warto też uważnie patrzeć na rozwój swojego dziecka i zwracać uwagę na niepokojące objawy, które mogą sugerować choroby. W razie pojawienia się takich symptomów, należy zgłosić się do lekarza.

Rozmawiała Agnieszka Deoniziak