Olsztyn24 - Gazeta On-Line
Portal Informacyjny Olsztyna i Powiatu Olsztyńskiego

Jeszcze przez kilka dni (do 19.03) w Starym Ratuszu można obejrzeć wystawę „Zgasło słoneczko ludzkości. Reakcje społeczeństwa polskiego na śmierć Stalina”, przygotowanej przez Oddziałowe Biuro Edukacji Publicznej we Wrocławiu. Współorganizatorem wystawy jest Delegatura Instytutu Pamięci Narodowej w Olsztynie.

5 marca upłynęło 50 lat od śmierci Józefa Stalina. Data ta stała się punktem wyjścia do zorganizowania wystawy, mającej na celu poznanie epoki, której Iosif Wissarionowicz Dżugaszwili był znakiem rozpoznawczym. Dlatego obok eksponatów związanych ze śmiercią i pogrzebem, wystawa jest wzbogacona o materiały obrazujące sylwetkę Stalina, kult jednostki, akcje propagandowe, socrealizm, Polskę i świat w dobie stalinowskiej, sylwetki przywódców innych krajów komunistycznych, zbrodnie komunistyczne oraz miejsce Stalina w kolejnych epokach historycznych.

Zgodnie z oficjalnym komunikatem Stanin zmarł 5 marca 1953 r. na wylew krwi do mózgu. Istnieją jednak istotne poszlaki, że Stalin został zamordowany kilka dni wcześniej za wiedzą lub na polecenie niektórych współpracowników. Wymieniane są różne nazwiska, w tym Ławrientija Berii, który później twierdził, że przyczynił się do śmierci wodza, i że dzięki temu ocalił wielu partyjnych dygnitarzy, gdyż Stalin w tym czasie planował kolejną czystkę w najwyższych władzach państwowych i partyjnych ZSRR.

Różne publikacje wskazują na prawdopodobieństwo zastosowania do otrucia Stalina specyfiku podobnego do warfarinu, zawierającego kumarynę, a także wykonania mu zastrzyku z adrenaliny. Śmierć Stalina spowodowała falę histerii w propagandzie i społeczeństwie sowieckim oraz ostatni realny paroksyzm jego kultu: podczas pogrzebu w Moskwie śmiertelnie zostało poturbowanych (stratowanych) w nieprzebranych tłumach wiele setek (są też dane mówiące o tysiącach) osób, powstało (także w Polsce) mnóstwo utworów żałobnych, Katowice zmieniły nazwę na Stalinogród. Ciało Stalina zmumifikowano i umieszczono w mauzoleum Lenina na placu Czerwonym. W 1961 ciało zostało usunięte i spopielone, a jego prochy umieszczone pod murem Kremla, za mauzoleum, obok grobów kilku szczególnie czczonych działaczy bolszewickich i komunistycznych. Na tych grobach znajdują się postumenty z popiersiami zmarłych, w tym postument z popiersiem Stalina.

Józefa Stalina postrzega się jako jednego z największych tyranów i ludobójców w dziejach Rosji i świata. Przypisywane jest mu spowodowanie śmierci milionów ludzi. Spotykane są też wyższe szacunki, Robert Rummel, historyk ze Stanowego Uniwersytetu Hawajskiego ocenił liczbę wymordowanych przez niego osób na co najmniej 43 miliony ludzi z 62 milionów unicestwionych w ZSRR w latach 1917-1987. Szacunki powyżej 100 milionów, pojawiające się u części historyków i badaczy, wydają się jednak wątpliwe, gdyż np. szeroko znana, ale też krytykowana przez część naukowców, którzy twierdzą, iż podaje ona liczby ofiar komunizmu w XX wieku zawyżone niemal dwukrotnie. Czarna księga komunizmu, ocenia łączną liczbę ofiar tego systemu w skali świata na 94 miliony, z czego w ZSRR na 20 milionów, a brytyjski historyk Norman Davies ocenia liczbę śmiertelnych ofiar polityki Stalina na nie mniej niż 50 milionów ludzi.

Współcześnie przypuszcza się, że miał paranoidalny stosunek do własnej osoby. Możliwe, że był dotknięty psychopatią. Zdaniem psychiatry i psychologa Jerrolda M. Posta oraz politologa Roberta S. Robbinsa, którzy jako pierwsi podjęli próbę wyjaśnienia zachowań Stalina w tych kategoriach, żył on w urojonym świecie spisków i posiadał wszelkie cechy paranoika, np. podejrzliwość, ksobność (odnoszenie wszystkich zdarzeń do siebie), manię wielkości, wrogość oraz myślenie urojone. Wiedząc, że jest zły i okrutny, Stalin za pomocą projekcji mógł te cechy rzutować na innych, otaczających go ludzi, co pozwalało mu zachować spokój ducha.