Olsztyn24 - Gazeta On-Line
Portal Informacyjny Olsztyna i Powiatu Olsztyńskiego

Dzisiaj (1.05) przypada 10. rocznica wstąpienia Polski do Unii Europejskiej. Z tej okazji w całym kraju, również w Olsztynie odbywają się Dni Unii Europejskiej - cykl imprez promujących wspólną Europę, w szczególności przez pryzmat inwestycji zrealizowanych z wykorzystaniem wparcia finansowego funduszy unijnych. Jedną z takich inwestycji jest rewitalizacja Tartaku Raphaelsohnów na Centrum Techniki i Rozwoju Regionu - Muzeum Nowoczesności w Olsztynie.

I właśnie dzisiaj, w Dniu Unii Europejskiej, mieszkańcy Olsztyna mieli niepowtarzalną okazję wejścia do wnętrza wyremontowanego już tartaku, jeszcze przed momentem, gdy jego wnętrza wypełnią eksponaty, gabloty, urządzenia projekcyjne i ekrany. Po obiekcie, którego gospodarzem jest obecnie Miejski Ośrodek Kultury w Olsztynie, oprowadzała zwiedzających Joanna Mariuk, znana też olsztynianom jako oprowadzająca wycieczki turystyczne w ramach akcji „Olsztyn. Aktywnie!”. Stąd też można było nie tylko zobaczyć wyremontowany obiekt, ale również wiele dowiedzieć się o jego historii.

Tartak Raphaelsohnów został wybudowany ok. 1884 roku przez miejscowego przedsiębiorcę, Louisa Raphaelsohna. Powstał na terenie wcześniej wykorzystywanym rolniczo, w zakolu Łyny, nieopodal Starego Miasta. W tamtym czasie w rejonie zakola Łyny działało pięć tartaków, dwa browary, młyn parowy, fabryka maszyn z odlewnią żelaza, fabryka octu, fabryka chemiczna i gazownia miejska.

Tartak Raphaelsohnów składał się początkowo z dwukondygnacyjnego budynku fabrycznego. Posiadał dwa pionowe traki ramowe napędzane przez maszynę parową. Tartak funkcjonował w obiekcie do 1929 roku. Jego działalność zakończyła się, kiedy firma braci Raphaelsohnów sprzedała nieruchomość miejskiej spółce gospodarki komunalnej. Nowy właściciel przebudował obiekt, adaptując go na magazyny, warsztaty i pomieszczenia socjalne. Po 1945 roku obiekt pozostawał własnością miejskich przedsiębiorstw. W 1987 roku został wyłączony z użytkowania, co zapoczątkowało proces degradacji obiektu. Pojawiały się głosy, a nawet działania, zmierzające do rozebrania ruiny.

W 2007 roku, dzięki zaangażowaniu społeczników, obiekt został wpisany do rejestru zabytków. Prezydent Olsztyna przekazał go Miejskiemu Ośrodkowi Kultury.

W 2010 roku MOK podpisał umożliwiającą uratowanie zabytkowej substancji umowę z Samorządem Województwa na dofinansowanie realizacji projektu „Rewitalizacja Tartaku Raphaelsohnów na Centrum Techniki i Rozwoju Regionu - Muzeum Nowoczesności w Olsztynie”. Zgodnie z umową, rewitalizacja obiektu w dużej części miała być sfinansowana środkami Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Warmia Mazury 2007-2013. Koszt całego przedsięwzięcia oszacowano na 5,4 mln złotych, z czego aż 3,6 mln złotych stanowiło dofinansowanie ze środków Unii Europejskiej. Pozostałe pieniądze pochodziły z budżetu Olsztyna.

Prace budowlane ruszyły w czerwcu 2012 roku. W ich trakcie dokonano odkryć, które pozwoliły dokładniej poznać historię tartaku oraz jego pierwotną infrastrukturę techniczną.

Priorytetem podjętych prac było przywrócenie pierwotnego wyglądu obiektu oraz zachowanie i wyeksponowanie zabytkowych elementów. Odtworzono więc dawny podział wnętrza budynku głównego, pierwotny poziom posadzek na parterze hali, drewniane stropy oraz podtrzymujące je słupy. Odsłonięto dobrze zachowaną więźbę dachową. W siłowni wyeksponowano odnalezione tam relikty związane z funkcjonowaniem silnika parowego oraz systemem transmisji napędu. W hali głównej zachowano fragment istniejącego tam niegdyś bruku kamiennego, ślady kanału transmisji napędu, a także uczytelniono miejsca gdzie znajdowały się fundamenty traków i wału napędowego. Przywrócono pierwotny wygląd elewacji, a przeszklony aneks wejściowy zastąpił wtórną, mocno zdegradowaną wiatę frontową. Na miejscu pierwotnego komina fabrycznego stanął zabytkowy komin przeniesiony do Olsztyna z gminy Rozogi.

Obecnie trwa wyposażanie odrestaurowanego obiektu w niezbędne dla jego nowej roli urządzenia. Niebawem Muzeum Nowoczesności powita pierwszych gości.

Przypomnijmy jeszcze, że w minionym dziesięcioleciu Miejski Ośrodek Kultury w Olsztynie wzbogacił się także o dwa inne obiekty, w których modernizację zaangażowano fundusze Unii Europejskiej. W 2008 roku zakończono przebudowę zamkowej fosy, w efekcie której powstał Amfiteatr im. Czesława Niemena. Budowa amfiteatru kosztowała 10,5 mln złotych. Połowę tej kwoty (5,3 mln) stanowiły środki unijne. Jeszcze więcej, bo aż 7 mln złotych unijnej dotacji przeznaczono na rewitalizację Kamienicy Naujacka, w której nową siedzibę znalazł MOK. Całkowity koszt rewitalizacji zabytkowej kamienicy przy ul. Dąbrowszczaków 3 na centrum olsztyńskiej kultury wyniósł 11,5 mln złotych.

Efekty rewitalizacji Kamienicy Naujacka i zamkowej fosy można było również dzisiaj, w Dniu Unii Europejskiej, zobaczyć z bliska. Oba obiekty, podobnie jak Tartak Raphaelsohnów, MOK również udostępnił zwiedzającym.