Olsztyn24 - Gazeta On-Line
Portal Informacyjny Olsztyna i Powiatu Olsztyńskiego

W piątek, 25 października, Monika Dondalska, solistka koncertu (skrzypce), od ubiegłego roku koncertmistrz Warmińsko-Mazurskiej Filharmonii - wyprawi się w świat wielkich wirtuozów skrzypiec połowy XIX wieku. Usłyszymy niezwykłą muzykę Sibeliusa, wysnutą z mrocznych, posępnych lasów dalekiej Północy. Orkiestrę olsztyńskiej filharmonii poprowadzi znakomity dyrygent Jerzy Swoboda, mający w swoim artystycznym życiorysie koncerty w większości krajów Europy, a także w USA, Kanadzie, Korei Płd., Meksyku, Japonii, na Tajwanie. Występował w najsłynniejszych salach koncertowych Londynu, Paryża, Wiednia, Berlina, Bonn, Kolonii, Stuttgartu, Pragi, Brukseli, Aten.

W programie piątkowego koncertu usłyszymy m.in.: Jeana Sibeliusa - Poemat symfoniczny „Finlandia” op. 26, Henri’ego Vieuxtempsa - V Koncert skrzypcowy a-moll op. 37 oraz drugą kompozycję Jeana Sibeliusa - I Symfonię e-moll op. 39.

Poemat symfoniczny Finlandia Jeana Sibeliusa (1865-1957) już swoim tytułem zapowiada, iż muzyka służy tutaj nadrzędnej idei patriotycznej. A patriotyzm w kraju podporządkowanym imperium rosyjskiemu, pod berłem carów - miał wymowę gestu politycznego. Na początku ostatniej dekady wieku XIX Sibelius, wzorem starszych kolegów i poprzedników z innych krajów, jak Chopin i Moniuszko w Polsce, Smetana i Dvořák w Czechach, Glinka i kompozytorzy „Potężnej Gromadki” w Rosji czy Grieg w Norwegii, podjął zamiar stworzenia powszechnie rozpoznawalnego idiomu „muzyki narodowej”, zdolnego przemówić do emocji szerszych rzesz odbiorców. Zamierzał nawet, ulegając trudnym do uniknięcia wpływom dramatów muzycznych Wagnera, zwłaszcza zaś gigantycznego przedsięwzięcia jakim się stała tetralogia Zmierzch bogów wysnuta z germańskiej Sagi o Nibelungach, napisać operę na podstawie narodowego eposu fińskiego Kalevala, ale tego pomysłu scenicznego nie zrealizował. Rozpoczął natomiast ambitnie zakrojony projekt czysto orkiestrowy, inspirowany tym samym tematem literackim i roztoczył swoją muzyczną wizję ojczystego kraju w długim cyklu ponad 10 utworów symfonicznych, gdzie posępne melodie, surowe harmonie i ciemne barwy orkiestry oddają melancholijny nastrój północnej przyrody, a przed oczyma wyobraźni słuchacza rysują się sceny z Kalevali.

Do najważniejszych obrazów należą tu między innymi: Kullervo (1892), poemat symfoniczny Saga (1892), cykl Cztery legendy z Kalevali, na który składają się komponowane w latach 1893-96 obrazy: Leminnkainen i dziewczyny, Łabędź z Tuoneli, Lemminkainen w Tuoneli, Powrot Lemminkainena, oraz jedna z ostatnich kompozycji Sibeliusa - Tapiola op. 112 z roku 1926. W roku tym kompozytor, który stał się już niemal narodową instytucją Finlandii - porzucił z niewiadomych przyczyn twórczość i przez następne trzydzieści lat, aż do śmierci, nie wrócił do komponowania. Natomiast stosunkowo krótką i zwięzłą Finlandię napisał jako muzykę do urządzonego w roku 1899 w Helsinkach spektaklu „żywych obrazów historycznych” z dziejów kraju. Spektaklu, który przerodził się w demonstrację przeciw rosyjskim okupantom. W kompozycji tej po raz pierwszy pojawia się melodia, którą tak polubili słuchacze w jego kraju, że wyparła dotychczasowy hymn narodowy, jaki w połowie XIX wieku skomponował Fredrik Pacius.

V Koncert skrzypcowy a-moll Henri’ego Vieuxtempsa (1820- 1881) przeniesie nas w świat wielkich wirtuozów skrzypiec połowy XIX wieku, świat, w którym błyszczała cała plejada gwiazd takich jak właśnie Henri Vieuxtemps czy Henryk Wieniawski i ich następcy: Eugene Ysaye, Jenö Hubay, Pablo Sarasate...

Vieuxtemps, cudowne dziecko (koncertował już w wieku lat 6) skrzypcowej muzyki belgijskiej, zaliczany był do najsłynniejszych skrzypków po śmierci Paganiniego. Takiego zdania o nim był na przykład Robert Schumann. W starszym wieku Vieuxtemps zasłużył się również jako profesor Konserwatorium w Brukseli. Nauczanie traktował jako swą „świętą misję”, wniósł nieoceniony wkład do rozwoju sztuki gry skrzypcowej, a wśród jego uczniów znalazł się między innymi wspomniany wyżej Ysaye.

Swój Koncert a-moll skomponował w latach 1858-59. Wyróżnia się on pośród 7 koncertów skrzypcowych tego kompozytora szczególną konstrukcją: krótki, trwający zaledwie około 20 minut, złożony jest z trzech części, ale granych bez przerwy, przy czym trzecia część trwa ledwie minutę i stanowi jak gdyby „kropkę nad i” całej kompozycji. Vieuxtemps poświęcił ten koncert pamięci wybitnego kompozytora przełomu wieku XVIII, Andre Grétry’ego, urodzonego w Liege, a więc po uzyskaniu niepodległości przez Belgię w wyniku rewolucji roku 1830 - uznawanego za Belga.

I symfonia e-moll Jeana Sibeliusa powstała w tym samym czasie, co większość poematów symfonicznych tego kompozytora, składających się na jego wizję „narodowej muzyki fińskiej”. Są tu wszystkie charakterystyczne składniki owej wizji: ciemne barwy, niskie rejestry, elegijne nastroje, intonacje o charakterze rapsodycznym. Szczególne wrażenie wywiera trzecia część tej symfonii - niesamowite scherzo: ni to taniec, ni to jakiś magiczny obrzęd (lapońskich szamanów?) z bębnami, zaklinanie północnego mroku...

******

Jerzy Swoboda

Urodził się w 1953 r. w Rzeszowie. Studia dyrygenckie ukończył z wyróżnieniem w 1982 r. w Akademii Muzycznej w Krakowie - w klasie Krzysztofa Missony. W latach 1982-86 był kierownikiem Chóru Państwowej Filharmonii w Krakowie, następnie dyrygentem i kierownikiem muzycznym zespołu Capella Cracoviensis. Równolegle prowadził działalność dydaktyczną w krakowskiej Akademii Muzycznej. Od 1986 do 1990 r. był stałym dyrygentem Polskiej Orkiestry Kameralnej oraz orkiestry Sinfonia Varsovia.

W latach 1987-92 był dyrektorem artystycznym Międzynarodowych Festiwali Chopinowskich w Dusznikach Zdroju. W 1990 r. został dyrektorem naczelnym i artystycznym Filharmonii Śląskiej w Katowicach, funkcję tę pełnił do 1998 r. Był także członkiem jury Międzynarodowych Konkursów Dyrygentów im. G. Fitelberga w Katowicach. Od 1998 do 2005 r. był dyrektorem artystycznym Filharmonii Częstochowskiej. W tym czasie objął opiekę merytoryczną nad Festiwalami Wiolinistycznymi im. Bronisława Hubermana w Częstochowie.

W latach 2003-2008 był dyrektorem artystycznym Filharmonii Narodowej w Koszycach na Słowacji, będąc równocześnie dyrektorem muzycznym festiwali „Košická Hudobná Jar”. Od roku 2003 do 2008 był I gościnnym dyrygentem, konsultantem muzycznym oraz dyrektorem artystycznym Filharmonii Dolnośląskiej w Jeleniej Górze. Dyrygował wieloma znakomitymi orkiestrami w Polsce i za granicą. Koncertował w większości krajów Europy, a także w USA, Kanadzie, Korei Płd., Meksyku, Japonii, na Tajwanie. Występował w najsłynniejszych salach koncertowych Londynu, Paryża, Wiednia, Berlina, Bonn, Kolonii, Stuttgartu, Pragi, Brukseli, Aten.

Współpracował oraz koncertował z tej miary artystami jak Lord Yehudi Menuhin, Stefania Toczyska, Gidon Kremer, Krzysztof Jakowicz, Kaja Danczowska, Ewa Podleś, Konstanty Andrzej Kulka, Justus Frantz, Piotr Paleczny, Katia i Marielle Labeque, Jadwiga Rappé, Wanda Wiłkomirska, Grigorij Sokołow, Krzysztof Jabłoński, June Anderson, Andrzej Hiolski, Sarah Chang, Fou Ts’ong, Andrzej Bauer. Uczestniczył w wielu prestiżowych festiwalach muzycznych m.in. w Festiwalu Mozartowskim w Würzburgu (Niemcy), w festiwalach w Echternach (Luksemburg), Marianskich Łaźniach (Czechy), La Chaise Dieu (Francja), w Atenach (Grecja), Eastern Music Festival (USA), „Warszawska Jesień”, „Vratislavia Cantans”, „Muzyka w Starym Krakowie”.

Artysta dokonał wielu nagrań płytowych i archiwalnych, m.in. dla wytwórni fonograficznych w Polsce, Francji, Japonii, Wielkiej Brytanii i USA (50 płyt CD). Za prawykonanie Koncertu fortepianowego Stefana Kisielewskiego z Markiem Drewnowskim jako solistą podczas festiwalu „Warszawska Jesień” w 1991 r. otrzymał nagrodę SPAM. Płyta nagrana z orkiestrą Filharmonii Śląskiej i Zofią Kilanowicz (III Symfonia pieśni żałosnych H.M. Góreckiego) została płytą roku 1994 i otrzymała Nagrodę Fryderyka. W latach 1991-1996 współpracował z ośrodkiem Telewizji Polskiej w Katowicach, prowadząc cykliczny program „Na symfonicznej estradzie”. Był także muzycznym konsultantem ostatniego filmu z udziałem Witolda Lutosławskiego w reżyserii Krzysztofa Zanussiego, zrealizowanego na zamówienie BBC.

Za dokonania artystyczne uhonorowany został Złotym Krzyżem Zasługi oraz Medalem „Zasłużony Kulturze - Gloria Artis”. Artysta zajmuje się również pracą dydaktyczną. Jest pedagogiem Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie oraz Akademii Muzycznej im. Grażyny i Kiejstuta Bacewiczów w Łodzi. W dniu 17 sierpnia 2012 r. Jerzy Swoboda z rąk Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej otrzymał tytuł naukowy profesora sztuk muzycznych.

Monika Dondalska

Urodziła się w 1985 r. w Olsztynie. Pochodzi z rodziny o tradycjach muzycznych. Naukę gry na skrzypcach rozpoczęła pod kierunkiem ojca, Jana Dondalskiego. W siódmym roku życia podjęła naukę w PSM I i II st. w Olsztynie w klasie skrzypiec Antoniego Hoffmana. Od 1996 r. była uczennicą Zdzisława Wylonka.

W latach 2000-2002 r. uczęszczała do Państwowego Liceum Muzycznego im. Zenona Brzewskiego w Warszawie w klasie skrzypiec Mirosława Ławrynowicza. W roku 2004 ukończyła Państwowe Liceum Muzyczne im. Artura Rubinsteina w Bydgoszczy w klasie Bolesława Siarkiewicza.

W roku 2010 ukończyła Akademię Muzyczną im. Feliksa Nowowiejskiego w Bydgoszczy w klasie Vadima Brodskiego.

Monika Dondalska jest laureatką wielu ogólnopolskich konkursów skrzypcowych, m.in. im. Janiny Garści w Stalowej Woli (1993 - IV nagroda oraz nagroda specjalna dla najmłodszego uczestnika); im. Aleksandry Januszajtis w Gdańsku (1994 - IV nagroda; 1997 - III nagroda); im. Grażyny Bacewicz we Wrocławiu (1996 - III nagroda), na Wielkopolskim Konkursie Skrzypcowym w Poznaniu (1997 - III nagroda) oraz im. Stanisława Serwaczyńskiego w Lublinie (1996 - IX nagroda oraz nagroda specjalna dla najmłodszego uczestnika, nagroda Krajowego Funduszu Na Rzecz Dzieci Uzdolnionych Muzycznie, oraz nagroda Filharmonii Lubelskiej; 1999 - IV nagroda) oraz na Ogólnopolskim Bachowskim Konkursie im. Stanisława Hajzera w Zielonej Górze (2003 - II nagroda). Często też zajmowała nagradzane miejsca na Ogólnopolskich Przesłuchaniach Uczniów Klas Skrzypiec Szkół Muzycznych.

W roku 1998 była półfinalistką Międzynarodowego Konkursu Skrzypcowego im. Louisa Spohra w Weimarze.

W latach 1996 2000 młoda skrzypaczka była stypendystką Krajowego Funduszu Na Rzecz Dzieci. Brała udział w kursach skrzypcowych w Zakopanem, Łańcucie (pod kierunkiem Mirosława Ławrynowicza) oraz w Goch (pod kierunkiem Roberta Szredera). W lipcu 2003 uczestniczyła w Kursie „Salony u Mistrza - w stronę Artura Rubinsteina” pod kierunkiem Konstantego Andrzeja Kulki w Bydgoszczy. Otrzymała nagrodę dla wyróżniającego się uczestnika kursu.

Koncertowała z zespołem kameralnym oraz orkiestrą szkolną w Hamburgu i Genewie. W 2003 r. wystąpiła z recitalem w Niemczech (Fussen).W tym samym roku w Niemczech wzięła udział w koncercie muzyki współczesnych kompozytorów niemieckich. W 1996 r. wykonała recital w Muzeum Ignacego Jana Paderewskiego w Warszawie. Występowała jako solistka z orkiestrami symfonicznymi Filharmonii Lubelskiej, Olsztyńskiej (później Warmińsko- Mazurskiej) oraz w Białymstoku pod batutą Bogdana Olędzkiego, Romana Zielińskiego, Jerzego Salwarowskiego, Janusza Przybylskiego, Zygmunta Rycherta.

W sezonie artystycznym 2009/2010 rozpoczęła pracę w Filharmonii Warmińsko-Mazurskiej. W latach 2010-2012 prowadziła klasę skrzypiec w Państwowej Szkole Muzycznej I stopnia w Mrągowie.

We wrześniu 2012r. rozpoczęła pracę w Państwowej Szkole Muzycznej I Stopnia w Lidzbarku Warmińskim oraz objęła stanowisko koncertmistrza Filharmonii Warmińsko- Mazurskiej.

******

25 października 2013 r.( piątek), godz. 19.00, sala koncertowa Filharmonii

Koncert Symfoniczny

» Jerzy Swoboda - dyrygent
» Monika Dondalska - skrzypce
» Orkiestra Symfoniczna Filharmonii Warmińsko-Mazurskiej

Program:

» Jean Sibelius - Poemat symfoniczny „Finlandia” op. 26
» Henri Vieuxtemps - V Koncert skrzypcowy a-moll op. 37
» Jean Sibelius - I Symfonia e-moll op. 39

Bilety w cenie:
- bilet normalny - 40 zł,
- bilet ulgowy - 30 zł,
- bilet na Kartę Melomana - 20 zł